علائم ناباروری ، دلایل و تشخیص آن

1 دی 1398

بدون دیدگاه

باروری طبیعی چیست و چه زمانی به ناباروری تبدیل می شود؟

بسیاری از افراد در دوران زندگی خود تمایل جدی به بچه ‌دار شدن دارند و ناباروری می تواند اضطراب زیادی را برای افراد ایجاد کند.

دانستن عوامل تعیین کننده باروری طبیعی برای کمک به یک شخص یا زوج بسیار مهم است تا بدانند چه زمان هنگام کمک گرفتن فرا رسیده است.

بیشتر زوج ها (تقریباً 85٪) در طی یک سال تلاش به بارداری می رسند و بیشترین احتمال بارداری در ماه های اولیه است.

تنها 7٪ دیگر از زوج ها در سال دوم باردار می شوند. در نتیجه، ناباروری تحت عنوان ناتوانی در باردار شدن طی 12 ماه تعریف شده است.

این تشخیص 15٪ از زوجینی که سعی در باردار شدن دارند را در بر می گیرد. ما معمولاً توصیه می كنیم كه در صورت عدم بارداری در طی 12 ماه از متخصص غدد درون ریز کمک بگیرید.

با این حال فرضیه های مختلفی وجود دارد که به شما توصیه می کند زودتر به دنبال کمک باشید. این موارد شامل:

دوره های قاعدگی نامنظم

دوره قاعدگی زنان که تحت عنوان دوره های منظم که هر 21 تا 35 روز اتفاق می افتد تعریف شده است تقریباً همیشه بدین معناست که او بطور منظم تخمک گذاری می کند.

تخمک گذاری تقریباً 2 هفته قبل از شروع دوره بعدی رخ می دهد.

دوره هایی با فواصل بیشتر از 35 روز نشان دهنده این است که تخمک گذاری بصورت پیش بینی شده انجام نشده است و یا اصلا صورت نگرفته است.

تخمک گذاری برای بارداری ضروری است.

بنابراین برای زوجی که اقدام به بارداری می کنند و دوره قاعدگی نامرتب یا نامنظم دارند ارزیابی باروری را توصیه می کنیم.

زنان 35 سال یا بالاتر

به دلایل نامشخص، با افزایش سن زنان تعداد تخمک ها با سرعت زیاد کاهش می یابد. علاوه بر این، کیفیت تخمک یا احتمال طبیعی بودن آن با افزایش سن کاهش می یابد.

بنابراین برای زوج هایی که 6 ماه یا بیشتر در تلاش برای باردار شدن هستند در حالی که زن 35 سال یا سن بیشتری دارد، ارزیابی باروری را توصیه می کنیم.

سابقه عفونت های لگن یا بیماری های مقاربتی

عفونت های مقاربتی مانند کلامیدیا یا سوزاک می تواند باعث التهاب و زخم دائمی لوله های فالوپ شود. وجود لوله های باز برای بارداری طبیعی ضروری است زیرا اسپرم برای رسیدن به تخمک ها و بارور کردن آن ها باید لوله ها را طی کند.

برای یک زوج که سعی در بارداری دارند در حالی که زن دارای سابقه قبلی عفونت لگن است، ارزیابی فوری را توصیه می کنیم.

به عنوان بخشی از ارزیابی باروری ممکن است آزمایش HSG که برای ارزیابی میزان باز بودن لوله های فالوپ طراحی شده است، انجام شود.

فیبروم های شناخته شده رحمی یا پولیپ های آندومتر

ناهنجاری های رحمی مانند فیبروم هایی که حفره آندومتر و پولیپ های آندومتر را درگیر می کنند می توانند چگونگی تعامل آندومتر (روکش رحم) و جنین را برای پایین آمدن سطح کاشت و بارداری مختل کنند.

این ناهنجاری ها همچنین می تواند باعث خونریزی نامنظم دوره قاعدگی شود.

ارزیابی باید پس از 6 ماه تلاش برای بارداری در خانم هایی با سابقه شناخته شده از این ناهنجاری ها یا سابقه خونریزی بین دوره های قاعدگی انجام شود.

عمل اصلی برای درمان یا از بین بردن این ناهنجاری های رحمی از طریق هیستروسکوپی که یک روش جراحی برای قرار دادن یک اسکوپ باریک بهمراه دوربین در حفره رحم است صورت می گیرد.

ابزارها را می توان از طریق هیستروسکوپ معرفی کرد و به جراح امکان می دهد ناهنجاری های آناتومیک را برداشته یا درمان کند.

ناهنجاری های اسپرم با عامل شناخته شده مردانه

اگر همسر شما دارای سابقه ناباروری با شریک قبلی بوده و یا در آزمایش اسپرم او ناهنجاری هایی وجود داشته باشد در ابتدا ارزیابی باروری را توصیه می کنیم که به طور ایده آل در طول 6 ماه تلاش برای بارداری صورت می گیرد.

چه عواملی در ارزیابی ناباروری دخیل است؟

آزمایشات ناباروری

سوابق و معاینه جسمی

پزشک باروری قبل از هر چیز از شما سوابق پزشکی و باروری بسیار کامل خواهد گرفت.

پزشک ممکن است بسیاری از سؤالات زیر را از شما بپرسد: چه مدت برای بارداری تلاش کرده اید؟

هر چند وقت رابطه جنسی دارید؟ آیا در دوره قاعدگی یا مقاربت درد دارید؟ قبلاً باردار شده اید؟ در بارداری های قبلی چه وضعیتی داشته اید؟

آیا دارای عفونت مقاربتی یا پاپ اسمیر غیر طبیعی هستید؟ هر چند وقت دوره قاعدگی دارید؟

آیا مشکلات پزشکی یا جراحی های قبلی دارید؟ آیا سابقه خانوادگی مشکلات پزشکی دارید؟

این ها و بسیاری از سؤالات دیگر به پزشک شما کمک می کند تا یک ارزیابی خاص و درمان بالقوه را برای شما طراحی کند.

علاوه بر سابقه دقیق یک ارزیابی جسمی نیز می تواند انجام شود.

سونوگرافی ترانس واژینال

سونوگرافی ابزاری مهم در ارزیابی ساختار رحم، لوله ها و تخمدان ها است.

سونوگرافی می تواند ناهنجاری های رحمی مانند فیبروم و پولیپ، انسداد لوله فالوپ دیستال و ناهنجاری های تخمدان از جمله کیست تخمدان را تشخیص دهد.

علاوه بر این، سونوگرافی ترانس واژینال فرصتی را برای پزشک شما فراهم می کند که بتواند تعداد نسبی تخمک های موجود را ارزیابی کند.

این عمل، اندازه گیری تعداد فولیکول های آنترال نامیده می شود و می تواند با عامل باروری در ارتباط باشد.

تست های آزمایشگاهی

بسته به نتایج ارزیابی مورد بحث در بالا، احتمال این وجود دارد که پزشک از شما بخواهد یک آزمایش خون مخصوص انجام دهید.

متداول ترین این آزمایش ها اندازه گیری سطح خون برخی از هورمون های خاص مانند استرادیول و FSH است که به عملکرد تخمدان و تعداد کلی تخمک ها مربوط می شود.

TSH که عملکرد تیروئید را ارزیابی می کند و پرولاکتین هورمونی است که در صورت بالا رفتن می تواند بر عملکرد قاعدگی تأثیر بگذارد.

Hysterosalpingogram

آزمایش HSG برای ارزیابی تراکم لوله فالوپ، نقص پرشدن رحم مانند فیبروم و پولیپ و زخم شدن حفره رحم (سندرم آشورمن) ضروری است.

بسیاری از ناهنجاری های رحمی و لوله ای که توسط HSG تشخیص داده می شود قابل جراحی هستند.

آنالیز اسپرم و مایع منی در مردان

آنالیز و بررسی اسپرم اصلی ترین آزمایش برای ارزیابی شریک زندگی است. چهار پارامتر مورد تجزیه و تحلیل وجود دارد:

1) حجم مایع منی – حداقل باید 1.5 تا 2 میلی لیتر باشد. مقدار کمتر ممکن است یک مشکل ساختاری یا هورمونی را ایجاد کند که منجر به کمبود تولید مایع منی شود.

2) غلظت اسپرم – غلظت طبیعی باید حداقل 20 میلیون اسپرم در هر میلی لیتر مایع منی باشد.

غلظت كمتر بدون درمان می تواند منجر به کمتر شدن احتمال باروری شود.

3) تحرک یا حرکت اسپرم – تحرک طبیعی باید حداقل 50٪ باشد.

تحرک کمتر از 50٪ بدون درمان می تواند به میزان قابل توجهی بر توانایی اسپرم در بارور کردن تخمک تأثیر بگذارد.

4) مورفولوژی یا شکل – سه قسمت از اسپرم وجود دارد که در مورفولوژی تجزیه و تحلیل می شوند: سر، قسمت میانی و دم.

ناهنجاری در هر یک از این قسمت ها ممکن است نشان دهنده عملکرد غیر طبیعی اسپرم و به خطر افتادن توانایی اسپرم در بارور کردن تخمک باشد.

در حالت ایده آل با استفاده از معیارهای دقیق مورفولوژی حداقل 5 تا 15٪ حالت های طبیعی منجر به توانایی بهتر اسپرم در بارور کردن تخمک می شود.

آنالیز مایع منی غیرطبیعی معمولاً نیازمند ارزیابی بیشتر توسط یک متخصص اورولوژی و باروری است. پزشک شما در صورت لزوم شما را به یکی ار آن ها ارجاع خواهد داد.

علل شایع ناباروری چیست؟

1) افزایش سن مادر و ناباروری

از نظر تاریخی، زنان قبل از قرن بیستم در نوجوانی و بیست سالگی خود باردار می شدند و ناهنجاری های تخمک مربوط به سن مشهود نبود.

با این وجود، امروزه زنان تا سی یا چهل سالگی تولد فرزند را به تأخیر می اندازند که منجر به کشف اثرات سوء سن مادر بر عملکرد تخمک شده است.

امروزه ناباروری مرتبط با سن زنان در حقیقت شایع ترین علت ناباروری است.

به دلایل ناشناخته، با افزایش سن زنان تعداد تخمک ها به سرعت کاهش می یابد و با افزایش سن کیفیت تخمک یا احتمال طبیعی بودن تخمک نیز کاهش می یابد.

از این رو توانایی بارداری طبیعی در زنان از اوایل 30 سال تا 40 سالگی کاهش می یابد. یک زن بالای 45 سال به ندرت بارور می شود.

این مسئله در مورد توانایی بارداری با تخمک های خود فرد و نه با تخمک های اهدا کننده صدق می کند.

2) اختلالات تخمک گذاری و ناباروری

تخمک گذاری طبیعی و منظم یا آزاد شدن تخمک بالغ برای بارداری طبیعی زنان لازم است.

تخمک گذاری اغلب با نگه داشتن یک تقویم قاعدگی یا استفاده از کیت پیش بینی تخمک گذاری قابل تشخیص است.

بسیاری از اختلالات وجود دارد که می تواند بر توانایی زنان در تخمک گذاری طبیعی تأثیر بگذارد.

شایعترین اختلالات موثر در تخمک گذاری شامل سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، هیپوگنادیسم هیپوگونادوتروپیک (از مشکلات علامت دهی در مغز) و نارسایی تخمدان (از مشکلات تخمدان) است.

اگر دوره های شما نامرتب یا نامنظم باشد، پزشک شما را معاینه کرده و آزمایش مناسب را انجام می دهد تا متوجه مشکل شما شود و گزینه های درمانی مناسب را ارائه دهد.

3) انسداد توبولار (گرفتگی) و ناباروری

همانطور که قبلاً بحث شد، سابقه عفونت های مقاربتی از جمله کلامیدیا، سوزاک یا بیماری التهاب لگن می تواند لوله های فالوپی زنان را مسدود کند.

انسداد توبول دلیل ناباروری است زیرا تخمک قادر به بارور شدن توسط اسپرم یا رسیدن به حفره آندومتر نیست. در صورت مسدود شدن هر دو لوله لقاح آزمایشگاهی (IVF) لازم است.

اگر یک لوله مسدود شده و پر از مایعات شود (به آن هیدروسپینکس گفته می شود)، قبل از هرگونه درمان باروری جراحی مینیمالی اینویسیو (لاپاروسکوپی یا هیستروسکوپی) برای خارج کردن لوله یا مسدود / جدا کردن آن از رحم توصیه می شود.

4) فیبروم های رحمی و ناباروری

فیبروم ها بسیار متداول هستند (تقریباً 40٪ از خانم ها ممکن است آنها را داشته باشند) و وجود آن ها به تنهایی لزوماً باعث نازایی نمی شود. سه نوع فیبروم وجود دارد:

1) فرعی یا فیبروم هایی که بیش از 50٪ آن خارج از رحم قرار دارد.

2) داخلی، که اکثریت فیبروم در عضله رحم است و هیچ گونه تورفتگی حفره رحمی وجود ندارد. و

3) ساب موکوزال یا فیبروم داخل حفره رحم. به وضوح نشان داده شده است فیبروم ساب موکوزال نوعی است که احتمال بارداری را تقریباً تا 50٪ کاهش داده و برداشتن آن باعث افزایش دو برابری بارداری خواهد شد.

در بعضی موارد، به سادگی از بین بردن فیبروم ساب موکوزال مشکل ناباروری را حل می کند. اغلب اما نه همیشه، فیبروم های ساب موکوزال می توانند باعث دوره های سخت یا خونریزی بین دوره ها شوند.

در مورد فیبروم های داخلی اختلاف نظر بیشتری درباره تاثیر انواع بزرگتر و نیاز به برداشتن آن ها وجود دارد.

فیبروم های داخلی بر بارداری تأثیر نمی گذارد. پزشک شما را به دقت برای تشخیص وجود فیبروم و نیاز به برداشتن آن معاینه می کند.

5) پولیپ های آندومتر و ناباروری

پولیپ های آندومتر زائده هایی مانند انگشت در حفره رحم به نام آندومتریوم بوده و این ناهنجاری ها به ندرت با سرطان همراه هستند (<1٪ در زنان قبل از یائسگی)، اما براساس برخی مطالعات این پولیپ ها می توانند باروری را تا 50٪ کاهش می دهد.

برداشتن پولیپ از طریق هیستروسکوپی روش مینیمالی اینویسیو با دو برابر شدن احتمال بارداری همراه است. در بعضی موارد برداشتن پولیپ به سادگی ناباروری را برطرف می کند.

6) عوامل مردانه مؤثر بر عملکرد اسپرم و ناباروری

ناباروری با عامل مردانه به عنوان یک عامل مؤثر در ناباروری در 40-50٪ موارد و تنها دلیل ناباروری در 15-20٪ موارد بوده است.

در صورت غیر طبیعی بودن آزمایش مایع منی ابتدا مراحل به طور کلی برای تأیید ناهنجاری تکرار می شود.

پس از تأیید، لازم است شریک زندگی مرد به خصوص اگر ناهنجاری شدید باشد به یک متخصص اورولوژی و باروری مراجعه کند.

متخصص اورولوژی و باروری در بعضی موارد می تواند با توصیه برخی تغییرات در شیوه زندگی، درمان های هورمونی یا جراحی، عملکرد مایع منی را بهبود ببخشد.

در بیشتر موارد این امکان وجود دارد که عملکرد اسپرم بهبود نیابد، بنابراین هرگونه تلاش برای بارداری ممکن است نیاز به درمان یا روش های دیگری داشته باشد.

گزینه ها شامل تلقیح داخل رحم (تحت عنوان IUI نیز شناخته می شود) یا آی وی اف با تزریق اسپرم داخل سیتوپلاسمی (با نام ICSI نیز شناخته می شود)می باشد.

الف) تلقیح داخل رحم فرآیندی است که در آن اسپرم شسته شده و برای قرار دادن در حفره رحم آماده می شود، بنابراین با دور زدن دهانه رحم و نزدیک تر شدن، غلظت بیشتر اسپرم حرکتی به لوله ها و تخمک می رسد.

حداقل یک لوله باز برای IUI لازم است و در صورت شدید بودن ناهنجاری، اسپرم قادر به حرکت و بارور کردن تخمک نخواهد بود.

ب) تزریق اسپرم داخل سلولی فرایندی است که در آن مایع منی شسته شده و برای تزریق مستقیم یک اسپرم به هر تخمک جمع آوری شده در طی مراحل آی وی اف آماده می شود.

به منظور انجام ICSI، تخمک از طریق یک لوله مکش کوچک نگه داشته شده و یک اسپرم با استفاده از یک سوزن شیشه ای بسیار نازک به آن تخمک تزریق می شود.

این عمل فرآیند لقاح طبیعی را دور می زند و به دلیل عملکرد ضعیف اسپرم می تواند خطرناک باشد.

پزشک آزمایش مایع منی شما را با دقت تجزیه و تحلیل کرده و به شما کمک می کند تصمیم بگیرید که آیا ICSI برای شما یک درمان مناسب است یا خیر.

7) اندومتریوز و ناباروری

اندومتریوز شرایطی است که سلول هایی بسیار مشابه آن هایی که حفره رحمی یا آندومتر را پوشش می دهند در خارج از حفره رحم یافت می شوند.

تقریباً در حدود 10-50٪ از خانم های مسن وجود دارد که می تواند با ناباروری و همچنین درد در طی مقاربت و یا دوره قاعدگی همراه باشد.

آندومتریوز با ایجاد التهاب و زخم باعث ناباروری شده و می تواند نه تنها درد بلکه اثرات بالقوه مضر بر تخمک، اسپرم یا جنین نیز به دنبال داشته باشد.

آندومتریوز معمولاً تنها با عمل جراحی لاپاروسکوپی قابل تایید است.

در صورت یافتن آندومتریوز می توان آن را با روش های مختلف جراحی برداشت و این عمل می تواند منجر به کاهش درد و همچنین پیشرفت در توانایی باروری طبیعی شود.

پزشک معالج شما قادر است براساس سابقه دقیق، معاینه بدنی و سونوگرافی خطر ابتلا به اندومتریوز را تشخیص دهد.

8) غیر قابل توضیح / موارد دیگر و ناباروری

گاهی اوقات ارزیابی کامل دلیل نازایی را نشان نمی دهد. این امر تقریباً 15٪ مواقع اتفاق می افتد.

خوشبختانه حتی هنگامی که علت ناباروری مشخص نیست درمان های مختلف باروری می توانند بر سد ناشناخته ای که مانع بارداری شده بود غلبه کنند و درنهایت منجر به زایمان نوزاد سالم شوند.