تروما یا آسیب به دستگاه ادراری (Urotrauma) + علائم و درمان

آسیب دستگاه ادراری چیست؟

تروما یا آسیب به دستگاه ادراری (Urotrauma) جراحتی است که به اندام های تولید مثل یا دستگاه ادراری وارد می شود. این حادثه می تواند به علت تصادف یا برخورد رخ دهد. اتفاقاتی همچون سقوط از ارتفاع، تصادف ماشین یا دوچرخه، مورد حمله اسلحه شیمیایی یا اسلحه های معمولی قرار گرفتن.

اندام هایی که تحت تاثیر این تروما قرار می گیرند عبارتند از: کلیه ها، میزنای ها، میزراه و اندام های تناسلی.

آسیب به دستگاه ادراری روی عملکرد جنسی فرد تاثیر گذاشته و توانایی او برای تولید مثل و دفع ادرار را از بین می برد. در این مورد، درمان از اهمیت بسیاری برخوردار است.

دستگاه ادراری در شرایط طبیعی چگونه کار می کند؟

دستگاه ادراری سیستمی از اندام ها است که با یکدیگر کار کرده تا ادرار را ساخته، ذخیره کرده و از بدن خارج کنند. ادرار ماده ای زائد در خون است. کلیه ها خون را برای ایجاد ادرار پاک کرده و آن را از میزنای به سمت مثانه هدایت می کنند.

ادرار از مثانه به میزنای رسیده و بعد از بدن خارج می شود. کلیه ها کاری بیش از تمیز کردن خون انجام می دهند.

آنها اسید و مواد شیمیایی بدن (سدیم، پتاسیم، کلسیم، فسفر و…) را متعادل می کنند. همچنین فشار خون را کنترل کرده، تولید سلول‌های قرمز خون را افزایش داده و استخوان ها را قوی می سازند.

مثانه، ادراری که در کلیه ها ساخته شده را ذخیره می کند. این اندام می تواند ادرار را برای ساعات طولانی نگه داشته و دفع آن را کنترل کند. مثانه به میز راه متصل است. میزراه لوله ای است که مثانه را به اندام تناسلی وصل می کند.

مجرای میزراه در انتهای آلت تناسلی مردان و جلوی واژن در زنان قرار دارد. سیستم تولید مثل مردان شامل بدنه آلت تناسلی، کیسه بیضه و بیضه ها می شود. بیضه ها اسپرم و هورمون های مردانه را برای چرخه تولید مثل مردان تولید و نگهداری می کنند.

سیستم تولید مثل زنان شامل واژن، رحم، تخمدان و لوله های فالوپ می شود. این اندام‌ها تخمک و هورمون های جنسی برای چرخه تولید مثل زنان تولید خواهند کرد.

علائم آسیب دستگاه ادراری

نشانه ها و علائم ترومای دستگاه ادراری بستگی به محل دقیق آسیب دارد. علائم عبارتند از:

• درد داخل لگن یا اطراف آن
• درد کمر و پهلو ها
• کبودی پهلو ها یا پشت
• خون در ادرار یا ترشحات
• مشکل در دفع ادرار
• مشکل در خالی کردن مثانه
• جریان ادراری ضعیف یا عدم جریان
• دهیدراته شدن
• نفخ شکم

اگر در داخل بدن به دلیل آسیب، خونریزی ایجاد شود، موقعیت اورژانسی خواهد بود. مراقب علائم زیر باشید:

• سرگیجه
• ضربان سریع قلب
• پوست سرد و رنگ پریده
• عرق سرد
• غش و کما

علل بروز ترومای دستگاه ادراری

ترومای دستگاه ادراری به دلایل زیر ایجاد می شود:

• آسیب غیره منتفذه بدون ایجاد بریدگی (مثل ضرب دیدگی)
• زخم های عمیق (مثل جراحت حاصل از گلوله یا چاقو)
• آسیب به اندام تناسلی به دلیل سقوط یا باز شدن بیش از حد دو پا
• تصادفات (با ماشین، دوچرخه و…)
• آسیب حاصل از جنگ
• آسیب حاصل از جراحی

بیشتر بخوانید : 10 روش درمان خانگی عفونت مجاری ادراری

تشخیص آسیب دستگاه ادراری

پزشک از آنچه اتفاق افتاده از بیمار می پرسد. سپس اندام تناسلی معاینه شده و آسیب به میزراه و اندام های خارجی بررسی می ‌شود.

بعد، موارد زیر در نظر گرفته خواهند شد:

• شکم یا مثانه باد کرده
• کبودی یا زخم های عمیق
• علائمی از خونریزی یا شوک (مثل فشار خون پایین و شکستگی لگن)
• لگن یا دنده های دردناک و شکسته
• خون در ادرار

عکس اشعه ایکس یا سی.تی.اسکن ناحیه لگن بسیار مهم است. این عمل با کنتراست، به صورت وریدی انجام می ‌شود تا اندام ها با وضوح بیشتری دیده شوند.

در این صورت پزشک جراحات داخلی را می بیند. تست های تشخیصی عبارتند از:

• ترومای کلیوی : سی.تی.اسکن با کنتراست برای دیدن کلیه ها و اندام های داخلی لگن انجام می شود.
• ترومای اورترال : سی.تی.اسکن با کنتراست یا پیلوگرام رتروگرید (اشعه ایکس با کنتراست) برای مشاهده میزنای ها انجام می شود. تصویربرداری سی.تی.یورگرام برای بیمارانی که شرایط ثابت و پایداری دارند مفید است. لاپاروتومی به اورولوژیست اجازه می‌ دهد میزنای را در زمان جراحی ببیند.
• ترومای مثانه : سیستوگرام رتروگرید که عکس پرجزئیات از مثانه بدون کنتراست است صورت می گیرد. از آن برای شکستگی لگن، آسیب به مثانه یا خون در ادرار استفاده می کنند.
• ترومای اندام های تناسلی : معاینه بالینی هرگونه ورم، شکستگی، کبودی و کوفتگی را مشخص می کند.

بیشتر بخوانید : تست نوار مثانه ( تست یورودینامیک )

درمان آسیب دستگاه ادراری

درمان برای ترمیم آسیب دیدگی، کنترل علائم و پیشگیری از بروز مشکلاتِ بیشتر انجام می شود. اغلب، جراحی توصیه خواهد شد. باید اورولوژیستی با تجربه برای درمان پیدا کنید. طبق نوع آسیب، نیازمند جراحی اورژانسی خواهید بود.

اگر فوریت های اورژانسی نیاز باشد، احتمالا به تزریق خون، سرم یا بستری شدن در بیمارستان نیاز پیدا کنید.

درمان ترومای کلیوی

زمان اقامت در بیمارستان بستگی به نوع آسیب و سرعت بهبودی کلیه ها دارد. اگر کلیه ها خونریزی کرده و آسیب دیده اند یا اگر ادرار در بدن جمع شده جراحی احتیاج خواهد شد.

جراحی کلیه را ترمیم کرده و آن را نجات می ‌دهد. عملکرد بدن شگفت انگیز است. اگر یکی از کلیه ها از کار افتاد، دیگری وظیفه او را انجام می دهد. بعد از عمل، سی تی اسکن انجام می شود تا پیشرفت روند بهبودی مورد بررسی قرار بگیرد. در صورت مشاهده نشت ادرار، تب، عفونت یا درد، مراقبت های بیشتری نیاز است.

پزشک باید ادرار را از بدن خارج کند بنابراین از استنت یورترال (لوله وارد شده به میزنای ها) استفاده خواهد کرد. یا اینکه کاتتری کوچک از طریق کمر (نفروستومی پرکوتانئوس) وارد بدن می شود. برای کمک به جایگزینی عملکرد کلیه ها، دیالیز تجویز خواهد شد.

دیالیز راه حلی کوتاه ‌مدت یا بلند مدت است. به محض به ثبات رسیدن بدن، فرد در منزل ادامه نقاهت را سپری خواهد کرد.

برخی بیماران به علت ترومای شدید کلیه، فشار خون بالا می ‌گیرند. این مشکل با دارو درمان خواهد شد.

ترومای اورترال

میزنای ها لوله هایی عضلانی هستند که ادرار را از کلیه ها به مثانه حرکت می دهند. اگر یک یا هر دو میزنای آسیب ببیند جراح آن را ترمیم خواهد کرد. تصویربرداری به اورولوژیست در انتخاب بهترین شیوه درمانی کمک خواهد کرد. اگر پارگی در میزنای ها اتفاق افتاده، استنت یا جراحی پارگی را ترمیم می کند.

استنت یورترال لوله ای است که در میزنای قرار می ‌گیرد تا ادرار را به مثانه برساند. اما اگر آسیب شدید تر باشد نفروستومی پرکوتانئوس نیاز خواهد شد.

در این عمل، کاتتر کوچکی از پشت وارد بدن شده تا ادرار از کلیه ها خارج شوند. در بعضی موارد، جراحی باز برای ترمیم نیاز می شود.

برخی بیماران به یک دوره نقاهت قبل از انجام جراحیِ ترمیمِ میزنای نیاز دارند.

ترومای مثانه

مثانه کیسه ای است که ادرار را تا زمان دفع در بدن نگهداری می کند. اگر مثانه آسیب ببیند یا خونریزی کند جراحی نیاز خواهد شد. جراحی، پارگی را ترمیم کرده و باعث جریان بهتر ادرار می شود. اغلب، کاتتری برای تخلیه مثانه تا زمان بهبودی نیاز می شود.

اگر جراحی، مثانه را ترمیم کند کاتتر برداشته خواهد شد.

ترومای یورترال

وظیفه میزراه در مردان و زنان عبور دادن ادرار از بدن است. این لوله نازک نقش مهمی در انزال در مردان دارد. اگر میزراه آسیب ببیند، بدن نیاز به کمک برای دفع ادرار دارد. اگر استخوان های لگن (استخوان خاجی، دنبالچه و استخوان لگن خاصره) ترک برداشته یا بشکنند، میزراه آسیب می بیند.

تروماهایی مثل این، به علت آسیب زین دوچرخه و موتور و ورود جسمی به اندام تناسلی به وجود می آید. در مواقع اضطراری که استخوان لگن شکسته و یا میزراه پاره می شود، اولین قدم قراردادن لوله سوپراپیوبیک است.

این لوله از طریق یک شکاف در زیر ناف وارد مثانه شده تا ادرار تخلیه شود. تا زمان بهبودی کامل، این لوله باقی می ماند. لوله سوپراپیوبیک برای ۳ تا ۶ استفاده می شود. بعد از گذشت مدتی از بهبودی شکستگی لگن، اتصال لبه های پاره شده میزراه با جراحی آسان تر خواهد شد.

در برخی مردان، در صورت عدم موفقیت لوله سوپراپیوبیک، از تنظیم مجدد اولیه (PR) استفاده می شود.

جراحی برای ترمیم میزراه به این صورت مشکل خواهد بود. جراح، اِسکار و اختلال نعوظ و بی اختیاری را در جراحی محدود می کند.

بیماران با مشکل آسیب به میزراه باید حداقل سالی یک بار بعد از درمان چک شوند. هدف، پیشگیری از هرگونه اِسکار، بی اختیاری ادرار و در مردان، اختلال نعوظ است.

ترومای اندام تناسلی

مراقبت از بیمار بر پایه نوع آسیب به اندام تناسلی خواهد بود. هدف، اصلاح عملکرد جنسی و اورولوژیکی است. اولین قدم، ارزیابی مشکل و ترمیم زخم های باز خواهد بود. در صورت عدم وجود زخم باز، پزشک مشکلات داخلی را بررسی می کند.

اگر سونوگرافی شکستگی آلت تناسلی را نشان داد، جراحی این عضو مفید خواهد بود. اگر دچار خونریزی شَدید یا عدم توانایی در دفع ادرار شُدید، ترمیم حیاتی است.

جراح به سرعت عمل کرده تا آلت تناسلی را ترمیم ‌کند. اگر آلت تناسلی قطع شده، قسمت بریده شده باید با دقت در محلول آب نمک پیچیده و در یخ قرار بگیرد. در این صورت چند ساعت بعد از آسیب، ترمیم انجام می شود.

در مردان اگر بیضه ها پاره یا له شده و نجات آنها غیرممکن باشد، برداشته می شوند. اولین هدف، نجات بیضه ها است. هر چه جراحی زودتر انجام شود بهتر است.

در مردان یا زنان، اگر آسیب به علت عفونت یا سوختگی رخ دهد پوستِ آسیب دیده برداشته شده و پوست جدید پیوند زده می شود.

بیشتر بخوانید : ارکیت یا ورم و التهاب بیضه چیست؟

بعد از درمان

اگر دچار هرنوع ترومای دستگاه ادراری شدید اورولوژیست درخواست جلسات پیگیری خواهد داشت. این ملاقات ها برای اطمینان از عدم وجود مشکل در کنترل ادرار یا عملکرد جنسی است.

رایج ترین مشکلات بعد از درمان کلیه ها، نشت ادرار یا خونریزی است. درمان این مشکلات از طریق یافتن منبع اصلی آن با سی.تی.اسکن و آمبولیزاسیون انجام می شود.

در آمبولیزاسیون، بافت بسته شده و خونریزی از نقطه شروع متوقف می ‌شود. اگر موفقیت آمیز نبود، جراحی نیاز خواهد شد. در صورت بروز هرگونه عفونت، مراقبت ‌های بیشتر انجام می شود. آنتی بیوتیک ها هم مفید خواهند بود.

گاهی اوقات یک جراحی جدید برای تخلیه آبسه نیاز می شود. اگر جراحی روی میزراه یا مثانه انجام شود، کاتتر داخل مثانه کمی اذیت کننده خواهد بود.

درد و خون در ادرار هم از علائم آن است. اگر کاتتر جدا شود، علائم هم از بین می ‌روند. در صورت مشاهده چنین علائمی به پزشک اطلاع دهید.

اِسکار میزراه، مشکلی بلند مدت است. اِسکار ها تا حدودی جریان ادرار را مسدود می کنند. اورولوژیست می تواند این مشکل را با عریض تر کردن بخش زخم شده ترمیم کند. معمولا دوران نقاهت قدری زمان ‌بر بوده و آسان نیست.

اگر آسیبی جدی به سیستم ادراری یا اندام تناسلی وارد شده با پزشک صحبت کنید. دریافت مشاوره به کنترل استرس حاصل از تروما کمک می کند.

همچنین اگر آسیب منجر به از دست دادن قوای جنسی، ناتوانی در دفع ادرار و اختلال در عملکرد اندام‌ های جنسی شود، مشاوره بسیار مفید خواهد بود.

بیشتر بخوانید :عفونت مجاری ادراری

سوالات متداول درباره آسیب دستگاه ادراری

اگر آسیب به سیستم ادراری منجر به از دست دادن قوای جنسی، ناتوانی در دفع ادرار و اختلال در عملکرد اندام‌ های جنسی شود به دنبال درمان های پزشکی باشید. برای تشخیص نوع آسیب سیستم ادراری و درمان آن به کلینیک تخصصی اورولوژی الهام مراجعه کنید.

برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری برای درمان زائده های پوستی، با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینک : 02188591523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.