بزرگی پروستات چیست؟ علائم، تشخیص، آزمایش‌ها و درمان

هر آنچه لازم است درباره بزرگی پروستات یا بی پی اچ (BPH) در مردان بدانید. افزایش خوش خیم سایز پروستات یا هیپرپلازی خوش خیم پروستات از رایج ‌ترین مشکلات در مردان است. با افزایش سن احتمال ابتلا به آن بیشتر می ‌شود.

با افزایش سن مردان، خطر بزرگ شدن پروستات در آن ها به طور چشمگیری افزایش می یابد.

در واقع آمارها نشان می دهد در حالی که تنها 10 درصد از مردان در دهه سوم زندگی شان از هایپرپلازی خوش خیم پروستات (بی پی اچ) رنج می برند؛ این عدد در دهه ششم زندگی مردان به 60 درصد و در مردان بالای 70 سال به 80 الی 90 درصد افزایش پیدا می کند.

محققین همچنین پیش بینی کرده اند که شیوع بیماری بزرگی پروستات در دهه های آینده به علت افزایش جمعیت سالخورده و امید به زندگی طولانی تر افزایش خواهد یافت، بنابراین اهمیت درک حقایق مربوط به این عارضه شایع، بیشتر و بیشتر می شود.

بزرگی پروستات یا بی پی اچ چیست؟

هیپرپلازی خوش خیم پروستات بیماری ای است که در آن پروستات (عضوی از بدن به اندازه گردو که از بافت غده ای و عضلانی ساخته شده) بزرگ می شود. این افزایش سایز در زمانی که پروستات شروع به مداخله با مجرای ادراری می کند، می تواند مشکلاتی را ایجاد کند.

مجرای ادراری، لوله ای که ادرار را از مثانه خارج می کند، در مردان دقیقا از میان غده پروستات می گذرد. بنابراین زمانی که پروستات بزرگ می شود، می تواند مانع از عبور ادرار و مایع منی شود.

مهم ترین عملکرد پروستات تولید مایع منی است یعنی همان مایع شیری رنگی که اسپرم در آن وجود دارد. اسپرم در بیضه ها ساخته شده که مهم ترین هورمون مردانه یعنی تستسترون هم آنجا تولید می شود.

در زمان بلوغ، تستسترون رشد و عملکرد پروستات را تحریک کرده و به تولید مایع منی کمک می کند.

با اینکه پزشکان همچنان در مورد علت بزرگ شدن پروستات مطمئن نیستند، این گمان به شدت وجود دارد که تغییرات هورمون های جنسی مردانه مسئول این اتفاق هستند.

عبارت “خوش خیم” نشان می دهد که بزرگ شدن پروستات، غیر سرطانی است. لازم به ذکر است که بزرگی پروستات شکلی از سرطان پروستات نیست و ریسک سرطان را نیز افزایش نمی دهد.

هیپرپلازی خوش خیم پروستات چقدر شایع است؟

هیپرپلازی خوش خیم پروستات از شایع ترین مشکلات پروستات در مردان است. تقریباً تمامی مردان با افزایش سن دچار بزرگ شدگی پروستات می شوند.

با رسیدن به ۶۰ سالگی، ۵۰ درصد از تمامی مردان برخی علائم هیپرپلازی خوش خیم پروستات را نشان می دهند.

تا ۸۵ سالگی، ۹۰ درصد از مردان علائمی از این بیماری را بروز خواهند داد. حدود نیمی از این مردان دارای علائمی هستند که نیاز به درمان دارد.

فاکتورهای با ریسک بالا برای بزرگی پروستات

بزرگی پروستاتا بیشترین شیوع را در مردان بالای 50 سال دارد و منشا دقیق آن هنوز یک معما است. با این وجود این بیماری زمانی اتفاق می افتد که سلول های پروستات شروع به تکثیر می کنند و منجر به متورم شدن پروستات می شوند.

به خاطر مکان مجرای ادراری، پروستات متورم می تواند مانع از عبور ادرار به خارج از مثانه شود که خود می تواند باعث مشکلات فراوانی در مردان شود.

با اینکه دلیل دقیق مشخص نیست، فاکتورهای ریسک متعددی وجود دارد که می تواند به طور مستقیم بر پروستات اثر گذارد.

به عنوان یک مرد، ریسک ابتلا به بزرگی پروستات بالاتری دارید اگر:

• رژیم غذایی ضعیفی دارید
• سبک زندگی بی تحرکی دارید
• سابقه خانوادگی بی پی اچ دارید
• بیش از 40 سال سن دارید
• دیابت دارید
• اضافه وزن دارید
• از مسدودکننده های بتا استفاده می کنید
• از نژاد اروپایی یا آفریقایی هستید (مردان آسیایی در معرض خطر کمتری قرار دارند)

عارضه های پزشکی بسیاری وجود دارد که ممکن است شانس ابتلا به بی پی اچ را افزایش دهد. از جمله:

• سکته
• ام اس
• پارکینسون
• آلزایمر
• نوروپاتی دیابتی
• عفونت مثانه
• جراحی لگن
• سندروم متابولیک

علائم بزرگی پروستات یا هایپرپلازی پروستات خوش خیم

همه مردان درگیر بیماری بزرگی پروستات، با علائم آن دست و پنجه نرم نمی کنند، در واقع، برخی مردان سال ها بدون هیچ مشکلی با پروستات بزرگ می توانند زندگی کنند.

با این حال، زمانی که مشکلات ظاهر می شوند، اغلب علائم بی پی اچ، عوارض جانبی مجرای ادراری تحت فشار هستند.

بنابراین علائم اولیه بزرگی پروستات یا هیپرپلازی خوش خیم پروستات عبارتند از:

• دشواری در ادرار کردن
• جریان ادرار ضعیف
• توقف و شروع بی اختیار ادرار
• چکه کردن ادرار با وجود اتمام آن
• کاهش جریان ادرار یا قطره قطره ریختن آن
• مشکل در شروع دفع ادرار
• تکرر ادرار
• احساس نیاز به دفع ادرار (نیاز ناگهانی به دفع)
• نیاز به بیدار شدن در شب و دفع ادرار
• درد بعد از انزال یا حین دفع ادرار
• ادراری که بو و ظاهر متفاوتی دارد

اگر مجرای ادراری به مدت طولانی مسدود بماند، می تواند بر ماهیچه های مثانه اثر بگذارد.

مثانه مجبور خواهد بود شدیدتر کار کند تا ادرار را از طریق مجرای ادراری عبور دهد، که خود منجر به ضعیف شدن ماهیچه ها می شود و تخلیه مثانه را دشوارتر می کند.

بزرگی پروستات می تواند منجر به انسداد میزراه شود. در صورت عدم درمان، علائم بدتر شده و موارد زیر رخ می دهند:

• سنگ مثانه
• عفونت مثانه
• خون در ادرار
• آسیب به کلیه ها به علت فشار ناشی از حبس مقادیر بالای ادرار در مثانه

در صورت مشاهده هر کدام از علائم زیر هر چه سریع تر به پزشک مراجعه کنید:

• درد زیر شکم یا اندام های تناسلی حین دفع ادرار
• عدم توانایی دفع ادرار
• درد، تب و لرز حین ادرار
• خون در ادرار

از کجا بدانم مشکل بزرگی پروستات است یا بی اختیاری ادرار؟

اگر با نیاز ناگهانی فوری به ادرار، مراجعه دائم به دستشویی در شب یا ناتوانی در تخلیه مثانه در کشاکش هستید، ممکن است بپرسید آیا دلیلش بی پی اچ است یا مثانه بیش فعال (OAB).

هر دو، علائم یکسانی دارند اما عارضه های کاملا متفاوتی هستند که نیاز به درمان جداگانه دارند.

قطعا اگر زن باشید، فورا گزینه بی پی اچ را حذف می کنید.

با این حال اگر مردی هستید که علائم را تجربه کرده اید، معمولا نیاز است با یک اورولوژیست صحبت کنید و آنالیز ادرار انجام دهید تا به درستی تعیین شود بی اختیاری ادرار است یا بزرگی پروستات.

تشخیص بزرگی پروستات

پزشک سابقه پزشکی و بیماری های فرد را چک کرده و معاینه کامل بالینی انجام می دهد.

همچنین معاینه رکتال به این طریق صورت می‌ گیرد: پزشک با دستکش لوبریکانت زده شده انگشت خود را داخل مقعد بیمار برده تا پروستات را حس کند. سپس سایز آن اندازه گیری شده و هر گونه نقطه سفت احتمالاً سرطان خواهد بود.

مطالعات بسیاری برای کمک به تشخیص بیماری انجام می شوند مثل:

• تحقیقی جهت ارزیابی شدت علائم
• اندازه گیری شدت جریان ادراری و مقایسه آن با جریان نرمال ادرار
• تحقیقی جهت شناسایی مقدار ادرار باقیمانده در مثانه بعد از اتمام دفع ادرار
• سیستوسکوپی برای مشاهده داخل مثانه

تست و آزمایش شدت بزرگی پروستات

تست اولیه بی پی اچ به سادگی پاسخ دادن به چند سوال است.

موسسه اورولوژی آمریکا لیستی از سوالات غربالگری بی پی اچ به نام “شاخص رتبه بندی علائم بی پی اچ ” تهیه کرده است.

این هفت سوال می تواند به بیماران و پزشکان کمک کند علائمی را که بیمار در چند ماه گذشته داشته است، بهتر درک کنند.

1. هر چند وقت یک بار احساس می کنید نتوانسته اید مثانه را پس از اتمام ادرار کاملا تخلیه کنید؟
2. هر چند وقت یک بار مجبور شده اید پس از گذشت کمتر از دو ساعت دوباره به دستشویی بروید
3. هر چند وقت یک بار هنگام ادرار متوقف شده اید و دوباره شروع کرده اید
4. هر چند وقت یک بار برایتان سخت بوده است برای رفتن به دستشویی صبر کنید
5. هر چند وقت یک بار جریان ادرار ضعیف بوده است
6. هر چند وقت یک بار مجبور شده اید برای شروع ادرار فشار وارد کنید
7. هر چند وقت یک بار مجبور می شوید در طول شب بیدار شوید و از دستشویی استفاده کنید

هر سوال می تواند بر مبنای 5-0 (هرگز تا همیشه) پاسخ داده شود.

این ارزیابی برای فهمیدن اینکه مرد از بی پی اچ رنج می برد و شدت عارضه مفید است.

سوالات دیگر ممکن است شامل پرس و جو درباره سابقه خانوادگی، سلامتی و داروهای مصرفی فرد باشد.

اگر مضنون به بی پی اچ باشیم، نیاز به انجام تست های دیگر مثل آزمون روده ای دیجیتال، تست خون و تست ادرار است.

درمان بزرگی پروستات

بیماران با علائم خفیف، احتمالاً به درمان خاصی نیازی نداشته باشند. فقط باید تحت نظر بوده تا علائم شدید تر نشوند.

چندین گزینه درمانی در صورت شدت گرفتن بیماری در دسترس هستند.

بهترین دارو برای درمان بزرگ شدن پروستات چیست؟

داروهای فیناسترید (پروسکار) و دوتاستراید (اوودارت) با کاهش تولید هورمون دیهایدروتسترون کار می ‌کنند که روی رشد غده پروستات تاثیر می گذارد.

این داروها برای مردانی که پروستات بزرگ شده دارند بسیار مفید هستند. داروهایی که عضله موجود در پروستات را ریلکس می کنند (برای کاهش فشار روی میزراه) استفاده زیادی دارند.

این داروها عبارتند از ترازوسین (هایترین)، دوکسازین (کاردورا)، تامسولوسین (فلوماکس)، آلفوزوسین (اوروکس آترال) و سیلودوسین (راپافلو).

شایع ترین عارضه ها سرگیجه، ضعف و انزال پس رو هستند. دارو ها گاهی اوقات ترکیب می شوند تا به درمان علائم و بهبود جریان ادرار کمک کنند مثل دوتاستراید وتامسولوسین (جالین).

از آنجا که بی پی اچ اغلب مردان بالای 50 سال را درگیر می کند، دارو باید با احتیاط تجویز شود.

اکثر مردان در این محدوده سنی، پیش از این برای عارضه های دیگر دارو مصرف می کرده اند، بنابراین ریسک فعل و انفعالات دارویی منفی بالا است.

مکمل های متعددی نیز برای درمان بزرگی پروستات وجود دارد. با این حال، از آنجا که این مکمل ها نسبت به داروهای تجویزی کمتر مورد نظارت قرار گرفته اند، استانداردهای ایمنی و اثرات جانبی آن ها خیلی شناخته شده نیستند.

اثرگذاری مکمل ها از بیماری تا بیمار دیگر متفاوت است، بنابراین ممکن است نتایج در برخی موارد مشکل ساز شود.

ثابت شده است که داروهای تجویزی برای اغلب بیماران اثرگذاری بیشتری دارند. دو داروی اولیه برای بزرگی پروستات عبارت اند از:

1- مسدود کننده های آلفا

مسدودکننده های آلفا نوعی از دارو هستند که می توانند به بهبود ماهیچه های پروستات و مثانه کمک کنند.

تقویت این ماهیچه ها به ادرار اجازه می دهد در بدن آسان تر جریان یابد.

با اینکه که مسدودکننده های آلفا بر روی اندازه پروستات اثر نمی گذارند، اما می توانند اثرات بی پی اچ را محدود کنند و بسیاری از علائم ناخوشایند آن را از بین ببرند.

سه تا از معروف ترین مسدودکننده های آلفا ترازوسین (هیترین)، دوکسازوسین (کاردورا) و تامسولوسین (فلوماکس) هستند.

2- بازدارنده های آلفا-ردوکتاز

بازدارنده های آلفا-ردوکتاز مثل فیناسترید (پروسکار) و دوتاسترید (آودارت)، با جلوگیری از تولید تستوسترون که باعث بزرگ شدن پروستات می شود، با بی پی اچ مبارزه می کنند.

در حالی که زمان بیشتری طول می کشد تا آلفا ردوکتاز اثر کند، این دارو می تواند به جلوگیری از دیگر اثرات جانبی بی پی اچ مثل آسیب به مثانه کمک کند.

درمان بزرگی پروستات با جراحی

اغلب جراحی های بی پی اچ کمترین تهاجم را دارند. این جراحی ها در جامعه پزشکی بسیار مورد توجه است زیرا می توانند علائم ادراری بی پی اچ را بدون آسیب دائمی به پروستات حل کنند.

به علاوه، این پروسه ها به عنوان راهی برای حل مشکلات بی پی اچ و نه فقط راهی برای کاهش درد یا بهبود موقت آن هستند.

اولین گام در درمان بزرگی پروستات، رد کردن هرگونه عارضه مشابه مثل OAB یا بی اختیاری ادرار است.

از آنجا به بعد، ملاقات با یک اورولوژیست متخصص برای بررسی سالیانه یا تجویز دوباره دارو، بهترین راه برای مدیریت علائم و شادتر زیستن است.

تعدادی از گزینه های جراحی برای بزرگی پروستات عبارت اند از:

1- درمان سوزنی از طریق مجرای ادراری (TUMT)

TUMT به خاطر ریسک پزشکی پایین و اثرات جانبی موقت یک روش بسیار رایج برای درمان بی پی اچ است.

این جراحی کم تهاجمی شامل قرار دادن یک آنتن مایکروویو به همراه یک لوله منعطف در داخل مثانه است تا مثانه از سلول های اضافی پاک شود.

این پروسه برای حذف هورمون های ناخواسته ای که ممکن است باعث بزرگ شدن پروستات شده باشند نیز به کار می رود.

2- ریشه کن کردن سوزنی از طریق مجرای ادراری (TUNA)

TUNA یک روش دیگر جراحی است که ثابت شده است به اندازه TUMT موثر است.

اگرچه، این روش خیلی استفاده نمی شود زیرا دردناک تر است. این درمان شامل وارد کردن یک سوزن داغ به پروستات از طریق مجرای ادراری است.

سپس لوله هرگونه سلول اضافی را در غده پروستات از بین می برد تا میزان بزرگ شدن آن را کاهش دهد و هرگونه دردی که به خاطر بی پی اچ ایجاد شده است را تسکین بخشد.

سایر روش های جراحی:

• تراشیدن پروستات از راه مجرای ادرار (TURP) : اورولوژیست، بافت مسدود کننده میزراه را با ابزاری خاص می‌ تراشد. عوارض عبارتند از خونریزی، عفونت، ناتوانی جنسی، بی اختیاری ادرار و انزال پس رو.

• برش دادن پروستات از راه مجرای ادرار (TUIP) : اورولوژیست دو برش کوچک در محل تلاقی مثانه و میزراه و پروستات می زند تا میزراه عریض تر شده و جریان ادرار بهبود یابد.
• الکترو واپریزاسیون از راه مجرای ادرار : این تکنیک از انرژی الکتریکی منتقل شده از طریق الکترود برای گرما دهی به بافت پروستات استفاده می کند و سلول های بافت را بخار می کند این اقدام به پزشک اجازه می دهد بافت بزرگ شده در پروستات را بخار کرده و محل بروز انسداد ادرار را آزاد کند.

• لیزر گرین لایت : این روش، بافت پروستات را با لیزر بر می دارد. در این متد، خونریزی کمتری در طول و بعد از عمل اتفاق می ‌افتد.

درمان های کمتر تهاجمی

درمان های جدیدی برای بزرگی پروستات به وجود آمده که کمتر تهاجمی بوده و به بافت ‌های سالم در مقایسه با جراحی آسیب بسیار کمتری می زنند.

در کل، اقدامات کمتر تهاجمی طی عملی سرپایی انجام شده، عوارض و هزینه کمتری دارند و دوره نقاهت اندک است.

رایج ‌ترین عارضه ‌ها عبارتند از تکرر ادرار و تحریک در زمان درمان پروستات. چون این تکنیک ها جدید هستند، درباره تاثیر بلند مدت و عوارض آنها اطلاعات کمی داریم.

درمان های کمتر تهاجمی عبارتند از:

لیفت مجرای ادراری پروستات : لیفت مجرای ادراری پروستات عملی است که لوپ های بزرگ شده پروستات را جدا کرده و میزراه را عریض می ‌کند.

بنابراین دفع ادرار راحت تر خواهد شد. اورولوژیست وسیله ای را داخل میزراه گذاشته و آن را به جلو هل می دهد.

وقتی وسیله به دیواره جانبی پروستات برخورد کرد، قطعه ای کوچک و باریک را در هر دو طرف پروستات می گذارد.

سپس میزراه و پروستات را می کِشد تا کانال باز شود. تعداد ایمپلنت ها بستگی به اندازه پروستات دارد و از ۲ تا ۶ مورد متغیر است.

درمان با بخار آب : اورولوژیست وسیله ای را داخل میزراه کرده آن را در پروستات حرکت می دهد.

درمان WavE که به عنوان درمان Rezum نیز شناخته شده است، درمان نسبتا جدیدی است که نتایج امیدبخشی را در مطالعات اخیر به دست آورده است.

بسیاری از متخصصین بر این باورند که این روش ممکن است در آینده تبدیل به روش اولیه برای درمان بزرگی پروستات شود.

سوزنی از آن وسیله وارد پروستات شده که بخار آب را انتشار می دهد.

بخار در پروستات تبدیل به آب می شود و انرژی گرمایی حاصل شده توسط آب سلول های پروستات را از بین می برد. بدن بیمار، سلول های مرده را جذب کرده و پروستات کوچک می شود.

آیا بزرگی پروستات خطر ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می ‌دهد؟

بر پایه یک سری از تحقیقات، هیپرپلازی خوش خیم پروستات به نظر نمی رسد ریسک ابتلا به سرطان پروستات را افزایش دهد.

با این وجود، هیپرپلازی خوش خیم پروستات و سرطان پروستات علائم مشابهی دارند. مردانی که هیپرپلازی پروستات دارند ممکن است در عین حال سرطان پروستات هم داشته باشند.

برای تشخیص سرطان پروستات در مراحل اولیه، انجمن اورولوژی و انجمن سرطان آمریکا، غربالگری پروستات را به صورت سالانه برای مردان ۵۵ تا ۶۹ سال توصیه می کند.

همچنین مردانی که در خطر بالای ابتلا قرار دارند (مثل آفریقایی-آمریکایی های با سابقه سرطان پروستات در خانواده) باید از سن ۴۰ سالگی غربالگری ها را آغاز کنند.

تست های غربالگری سرطان پروستات شامل آزمایش خون برای بررسی وجود ماده‌ ای به نام آنتی ژن اختصاصی پروستات (PSA) و معاینه رکتال (DRE) است.

در صورت مشاهده هر گونه علائم بزرگی پروستات و یا بی اختیاری ادرار به پزشک اورولوژی مراجعه کنید.

اگر سن شما بالای 40 سال است بهتر است که هر سال برای معاینه پروستات به یک متخصص اورولوژی مراجعه کنید تا در صورت بروز مشکلاتی مانند بزرگی پروستات یا هیپرپلازی خوش خیم پروستات فرآیند درمان هر چه سریعتر آغاز شود. برای معاینه، تشخیص و درمان در تهران می توانید به کلینیک الهام و دکتر علی حاجب یکی بهترین متخصصات اورولوژی در تهران مراجعه نمایید.

برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری برای درمان زائده های پوستی، با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینک : 02188591523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.