درمان مثانه نوروژنیک (عصبی) + تشخیص و علائم آن
مثانه نوروژنیک یا اختلال عصبی دستگاه ادراری تحتانی وقتی رخ می دهد که فرد به علت مشکلات مغزی، نخاعی یا عصبی روی مثانه خود کنترل ندارد. عضله ها و عصب های بسیاری باید با یکدیگر کار کنند تا مثانه ادرار را نگه داشته و در زمان مناسب خالی کند. پیغام های عصبی، بین مغز و عضلات کنترل کننده مثانه حین دفع ادرار، رد و بدل می شوند.
اگر این عصب ها به علت بیماری یا جراحات آسیب ببینند، عضلات نمی توانند در زمان درست سفت و شل شوند. در افراد مبتلا به مثانه نوروژنیک، عصب ها و عضلات به خوبی با یکدیگر کار نمی کنند. مثانه احتمالا در زمان مناسب پر و خالی نخواهد شد.
میلیون ها نفر در سراسر دنیا مثانه عصبی را تجربه کرده اند. این افراد شامل بیماران مبتلا به ام.اس، پارکینسون و اسپینا بی فیدا می شوند. همچنین آن هایی که دچار سکته، آسیب به ستون فقرات، جراحی های بزرگ اندام های ناحیه لگن، دیابت یا سایر بیماری ها شده‌اند هم مستعد ابتلا به این بیماری هستند.
سیستم ادراری
میزراه، مثانه و کلیه ها بخشی از سیستم ادراری هستند. این ها اندام هایی هستند که ادرار را ساخته، ذخیره کرده و عبور می دهند. وقتی دستگاه ادراری به خوبی کار می کند، کلیه ها ادرار را ساخته و آن را به سمت مثانه حرکت می دهند.
مثانه اندامی بادکنکی شکل است که به عنوان محل ذخیره ادرار عمل می کند. این عضو، توسط عضله های لگنی بخش تحتانی شکم در جای خود قرار می گیرد. وقتی مثانه خالی می شود، ادرار از میز راه عبور می کند. یعنی همان لوله ای که ادرار را به بیرون از بدن می فرستد.
وقتی مثانه از ادرار پر نشده، ریلکس و راحت است. سیگنال های عصبی مغز به فرد می گویند که مثانه کاملا پر شده است. سپس احساس نیاز به دفع پیدا می شود. وقتی در سرویس بهداشتی آماده دفع ادرار می شوید، مغز به عضلات مثانه می گوید منقبض شوند.
این عمل ادرار را به خارج از میزراه می فرستد. میزراه عضلاتی به نام اسفنکتر دارد. این عضلات میزراه را می بندند بنابراین تا قبل از آمادگی کامل، نشت ادرار انجام نخواهد شد. این اسفنکتر ها با انقباض مثانه، باز می شوند.
علل بروز مثانه نوروژنیک
عضلات و عصب های بسیاری با یکدیگر کار می کنند تا ادرار را تا زمان آمادگی کامل برای دفع نگه دارند. پیغام های عصبی بین مغز و عضلات کنترل کننده مثانه حین دفع ادرار رد و بدل می شوند.
اگر این عصب ها به علت بیماری یا جراحات از بین بروند، عضلات نمی توانند در زمان درست منقبض یا شل شوند.
در افراد مبتلا به مثانه نوروژنیک، عصب ها و عضلات به خوبی با یکدیگر تعامل ندارند. در نتیجه مثانه به درستی پر و خالی نمی شود. با مثانه پرکار، عضلات بیش از حدِ نرمال فعال می شوند، درست قبل از اینکه مثانه با ادرار پر شود.
گاهی اوقات عضلات اسفنکتر به قدر کافی قوی نیستند و ادرار را قبل از رسیدن فرد به سرویس بهداشتی خالی می کنند. این عمل بی اختیاری ادرار نام دارد. در افراد دیگر، عضلات مثانه ممکن است کم کار باشند. در این صورت با پر شدن کامل هم این عضلات منقبض نشده و ادرار خالی نمی شود.
عضلات اسفنکتر اطراف میزراه هم احتمالا به درستی کار نکنند. این عضلات در زمان تلاش فرد برای دفع ادرار سفت باقی مانده و احتباس ادرار رخ می دهد. برخی افراد، هم مثانه بیش فعال (پرکار) و هم کم کار را تجربه می کنند.
علائم مثانه نوروژنیک
علائم مثانه نوروژنیک یا عصبی در افراد مختلف متفاوت است. همچنین علائم بستگی به نوع آسیب عصبی ای دارند که مشکل ساز شده است. از این علائم می توان به موارد زیر اشاره کرد:
عفونت دستگاه ادراری
عفونت دستگاه ادراری اغلب اولین علامت مثانه عصبی است. افراد دارای مثانه پرکار یا کم کار مرتب عفونت دستگاه ادراری می گیرند. این بیماری عود شونده به علت رشد باکتری های مضر، ویروس یا قارچ در سیستم ادراری به وجود می آید.
بیشتر بخوانید: 10 روش درمان خانگی عفونت مجاری ادراری
نشت ادرار
نشت ادرار به علت پرکاری و انقباض بیش از حد عضلات مثانه رخ می دهد. گاهی اوقات این انقباض باعث نشت ادرار قبل از آمادگی کامل برای دفع ادرار می شود.
این عمل بی اختیاری نام دارد. احتمالاً چند قطره ادرار هم نشت کند. گاهی اوقات این چند قطره به مقدار زیادی تبدیل می شود. حین خواب هم احتمال نشت ادرار وجود دارد.
تکرر ادرار
تکرر ادرار اغلب با مثانه بیش فعال اتفاق می افتد. در این حالت فرد نیاز ناگهانی به دفع ادرار پیدا می کند. بعد از این احساس، بعضی افراد دچار نشت ادرار می شوند (چند قطره و یا خیلی بیشتر). یک علامت دیگر، دفع مرتب ادرار است. یعنی بیش از ۸ بار در ۲۴ ساعت.
چکه چکه کردن ادرار
با علائم مثانه کم کار، احتمالاً فقط چکه کردن ادرار را تجربه کنید. در این صورت نمی توانید مثانه خود را کامل خالی کرده و یا کلا از کامل خالی کردن آن عاجز می شوید (احتباس ادرار).
این مشکل برای افراد دیابتی، مبتلا به ام.اس، فلج اطفال، سیفلیس یا آنهایی که جراحی های بزرگ لگن در عضله های مثانه داشتند رخ می دهد. آن ها قادر نخواهند بود عضلات خود را کامل منقبض کنند. عضلات اسفنکتر اطراف میزراه هم ممکن است به درستی کار نکنند. این عضلات حین تلاش برای دفع ادرار سفت می شوند.
تشخیص مثانه نوروژنیک
چون مثانه نوروژنیک مربوط به سیستم عصبی و مثانه می شود، پزشک تست های مختلفی برای تعیین سلامت هر دو انجام می دهد. صحبت با پزشک درباره علائم می تواند اولین قدم مهم برای تشخیص باشد.
سابقه پزشکی
پزشک درباره سابقه پزشکی و عادات روزمره فرد از او سوال هایی می پرسد. این سوالات شامل علائم، مدت بروز و نحوه تغییر آنها در سبک زندگی می شود.
سابقه پزشکی هم شامل اطلاعاتی درباره مشکلات سلامتی در گذشته و اکنون است. باید لیستی از داروهای بدون نسخه و تجویز شده ای که معمولاً استفاده می کنید داشته باشید.
همچنین پزشک درباره رژیم غذایی و میزان مایعات مصرفی در طول روز می پرسد.
گزارش کارکرد روزانه مثانه یا Bladder diary
گاهی اوقات پزشک پیشنهاد استفاده از ابزارها و یا نرم افزار گزارش کار کرد روزانه مثانه را می دهد تا به تشخیص بهتر کمک کند. در این گزارش، فرد تعداد دفعات مراجعه به دستشویی و زمان نشت ادرار را ثبت می کند. این ثبت گزارش به پزشک درباره درک بهتر علائم روزانه بیمار کمک خواهد کرد.
تست پد
احتمالاً از فرد خواسته شود تست پد انجام دهد. در این صورت، بیمار یک پد با رنگی خاص در لباس زیر خود می گذارد. با ریختن ادرار روی آن، رنگ پد عوض می شود.
معاینه بالینی
معاینه بالینی هم نیاز می شود. برای بانوان، پزشک شکم، لگن و مقعد را بررسی می کند. برای مردان، شکم، مقعد و پروستات چک می شود.
سایر تست ها
سایر تست ها شامل تست ادرار برای بررسی عفونت یا تست یورودینامیک برای سنجش عملکرد دستگاه ادراری است.
عکس اشعه ایکس یا اسکن هم برای تشخیص، کمک کننده هستند.
- کشت ادرار : که ادرار را برای وجود عفونت یا خون بررسی می کند.
- اسکن مثانه : که نوعی سونوگرافی است و میزان ادرار باقیمانده در مثانه را بعد از دفع نشان می دهد.
- سیستوسکوپی : تستی است که در آن پزشک لوله ای باریک با لنزی کوچک از طریق مجرای ادرار وارد مثانه می کند.
- تست یورودینامیک : نحوه ذخیره و آزاد سازی ادرار در بخش تحتانی دستگاه ادراری را چک می کند. چند نوع تست های یورودینامیک وجود دارد. از فرد خواسته می شود ادرار را داخل قیف مخصوص بریزد تا مقدار ادرار تولید شده و مدت زمان دفع ادرار بررسی شود. کاتتری (سوند) داخل مثانه شده تا مثانه را خالی کند یا اینکه آب به آن اضافه کند. در این صورت نتیجه فشار وارد به مثانه معلوم خواهد شد.
- تصویربرداری : مثل عکس اشعه ایکس، سونوگرافی و سی.تی اسکن هم برای تشخیص این بیماری مفید هستند. احتمالا برای تصویربرداری از مغز و نخاع به متخصص مربوطه ارجاع داده شوید.
درمان مثانه نوروژنیک
هدف درمان، کنترل علائم و پیشگیری از آسیب به کلیه ها است. تمرکز درمان روی بهبود کیفیت زندگی خواهد بود. وقتی مثانه نوروژنیک کامل تحت نظر بوده و درمان می شود، بیمار پیشرفت هایی را در کیفیت زندگی مشاهده می کند.
نوع درمان مثانه عصبی توسط پزشک و بر پایه موارد زیر انتخاب می شود:
- سن فرد، سلامت کلی و سابقه پزشکی او
- علت آسیب عصبی
- نوع علائم
- شدت علائم
- تحمل داروهایی خاص، عمل ها و درمان ها
- انتظارات تیم پزشکی از روند بیماری
برخی روش ها برای کنترل مثانه عصبی، شامل تغییرات سبک زندگی و درمان های پزشکی می شود.
بیشتر بخوانید: آیا تکرر ادرار نشانه دیابت است؟
تغییرات سبک زندگی
برای آنهایی که آسیب عصبی کمتری دیده اند، اولین قدم مناسب، ایجاد تغییرات در سبک زندگی است که گاهی به آن رفتار درمانی هم می گویند. این ها تغییراتی هستند که فرد در زندگی خود برای کنترل علائم ایجاد می کند. برخی تغییرات در سبک زندگی برای مثانه عصبی عبارتند از:
برنامه ریزی برای دفع ادرار
به جای اینکه با اولین احساس دفع به سرویس بهداشتی بروید، ادرار را در دفعات متعدد نگه دارید. این عمل میزان زمانی که می توانید ادرار را نگه دارید افزایش می دهد.
در برخی موارد، پزشک از فرد می خواهد حتی در صورت عدم نیاز به دفع، به سرویس بهداشتی برود تا در زمان های مشخص مثانه خود را خالی کند.
محدود سازی برخی غذاها و نوشیدنی های خاص
برخی غذاها و نوشیدنی ها برای مثانه تحریک کننده هستند. بعضی افراد غذاهای تند، قهوه، چای و نوشابه را اذیت کننده و محرک می دانند. توجه به شیوه تاثیر گذاری غذاها و نوشیدنی ها روی فرد و علائم بیماری تاثیر می گذارند.
دو بار دفع ادرار
این کار برای آنهایی که در خالی کردن مثانه خود مشکل داشته و یا بعد از دفع ادرار باز هم احساس نیاز به دفع دارند، مفید است. در این روش، بعد از خالی کردن مثانه، چند ثانیه تا چند دقیقه صبر کنید. سپس دوباره برای دفع آماده شوید تا آخرین قطرات را خالی کنید.
دفع ادرار با تاخیر
اگر علائم مثانه پرکار را دارید، دفع ادرار را با چند دقیقه تاخیر شروع کنید. به تدریج این زمان را به چند ساعت برسانید. این کار به به تاخیر انداختن ادرار حین نیاز به دفع کمک خواهد کرد.
تمرین کف لگن
تمرین کف لگن به ریلکس کردن عضلات مثانه حین شروع انقباضات کمک کرده و یا قدرت عضلات اسفنکتر را افزایش می دهند.
پزشک یا پرستار درباره این تمرین ها با جزئیات بیشتر توضیح خواهد داد و یا اینکه به فیزیوتراپیست ارجاع داده می شوید.
درمان های پزشکی برای مثانه نوروژنیک
وقتی تغییر سبک زندگی برای درمان مثانه نوروژنیک به قدر کافی مفید نبود، پزشک از فرد می خواهد کارهای دیگری مثل استفاده از داروهای تجویزی یا کارگذاری کاتتر را انجام دهد.
داروهای مثانه پرکار
این داروها به ریلکس کردن‌عضلات پرکار کمک می کنند که به صورت خوراکی بوده و یا به صورت ژل یا برچسب روی پوست استفاده می شود.
کاتتر
کاتتر بیشتر برای مثانه کم کار به کار می رود. این لوله کوچک به داخل میزراه وارد شده تا مثانه را کامل خالی کند. دو نوع کاتتر وجود دارد
- سونداژ متناوب تمیز (CIC) : نوعی کاتتر است که خود فرد چند بار در روز جا گذاری کرده تا مثانه را خالی کند. پزشک طبق علائم، از فرد می خواهد روزی ۳ تا ۴ بار این کار را انجام داده و برای پر شدن کامل مثانه صبر کند. گاهی اوقات سونداژ متناوب تمیز باعث بهبود عملکرد مثانه بعد از چند هفته یا چند ماه می شود. این کاتترها برای افرادی که مشکل در هماهنگی اندام های بدن دارند سخت است.
- کاتتر دائم : این نوع کاتتر همیشه در جای خود می ماند تا ادرار مدام خالی شود. این کاتتر در داخل میزراه مانده یا اینکه از طریق جراحی و با شکافی کوچک روی شکم، مستقیم وارد مثانه می شود (لوله سوپراپیوبی). کاتتر دائم باید هر ۴ تا ۶ هفته عوض شود.
سم بوتولینوم (بوتاکس)
در این روش به عضله مثانه سم بوتولینوم (بوتاکس) تزریق می شود. این دارو جلوی انقباضات متعدد مثانه را می گیرد. به مرور زمان این ماده از بین رفته و باید بعد از ۶ ماه تا یک سال تجدید شود.
ساکرال نورومدولاسیون درمانی (SNS)
برای بیماران مبتلا به مثانه پرکار استفاده می شود. عصب های ساکرال، سیگنال هایی بین نخاع و مثانه رد و بدل می کنند. تغییر این سیگنال ها به بهبود علائم مثانه پرکار کمک می کند. جراح، سیمی نازک نزدیک عصب ساکرال قرار می دهد. سپس سیم به باتری کوچکی وصل شده که زیر پوست قرار دارد. این سیم پالس های الکتریکی بی ضرری به مثانه برای توقف سینگال های بدی که مثانه پرکار ایجاد می کند، می فرستد.
تحریک عصب تیبیال از راه پوست (PTNS)
در این روش سوزنی وارد عصب تیبیال می شود. این سوزن به وسیله ای متصل است که پالس های الکتریکی می فرستد. این پالس ها از عصب تیبیال عبور کرده و به عصب ساکرال می رسند. این کار در مطب پزشک انجام می شود. اکثر بیماران ۱۲ هفته درمان و بعد، درمان را به شکل ماهانه دریافت می کنند.
جراحی
برای کمک به برخی بیماران استفاده می شود. برخی جراحی ها عبارتند از:
- اسفنکتر مصنوعی : این وسیله به درمان بی اختیاری شدید ادراری، در زمان عدم عملکرد صحیح اسفنکتر کمک می کند. جراحی برای کارگزاری اسفنکتر اطراف میزراه ضروری است. پمپی زیر پوست، در کیسه بیضه یا لابیا قرار می گیرد.
- جراحی انحراف ادراری : در این عمل، جراح شکافی به نام استوما روی شکم ایجاد می کند. بسته به نوع جراحی، کاتتری از درون استوما وارد شده تا مثانه را خالی کند. احتمالا کیسه ای برای جمع آوری ادرار روی استوما قرار بگیرد.
- سیستوپلاستی افزودنی : بخشی از روده برداشته شده و به دیواره مثانه متصل می شود. این کار سایز مثانه را افزایش داده و ادرار را ذخیره می کند.
- برش اسفنکتر : بخش ضعیف عضله اسفنکتر در میزراه حذف خواهد شد. در بعضی موارد، با اسفنکتروتومی کل عضله برداشته می شود.
بیشتر بخوانید: مثانه عصبی چیست + راه تشخیص و درمان
برای تشخیص و درمان مشکلات مرتبط با مثانه و سیستم ادراری، از جمله مثانه نوروژنیک و انجام تست نوار مثانه به کلینیک تخصصی اورولوژی الهام واقع در شهرک غرب مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری برای درمان زائده های پوستی، با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینک : 02188591523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
