عفونت مجاری ادراری
.
عفونت مجاری ادراری نوعی عفونت در هر بخش از دستگاه ادراری مانند کلیه ها، میزنای، مثانه و مجرای ادرار بوده و بیشتر دستگاه ادراری تحتانی از جمله مثانه و مجرای ادرار را در بر می گیرد.
زنان بیشتر از مردان در معرض خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری هستند. عفونت تنها در مثانه می تواند دردناک و آزار دهنده باشد.
با این حال اگر عفونت مجاری ادراری به کلیه ها گسترش یابد عواقبی جدی به همراه خواهد داشت.
پزشکان معمولاً عفونت ادراری را با آنتی بیوتیک درمان می کنند اما شما می توانید در مرحله اول برای کاهش احتمال ابتلا به عفونت مجاری ادراری اقداماتی انجام دهید.
علائم عفونت مجاری ادراری
عفونت مجاری ادراری همیشه علائم و نشانه ای ایجاد نمی کند اما این علائم در صورت بروز می توانند شامل موارد زیر باشند:
- نیاز شدید و مداوم به ادرار کردن
- احساس سوزش هنگام ادرار کردن
- دفع مکرر و اندک ادرار
- ادرار تیره
- ادرار با رنگ قرمز، صورتی روشن یا قهوه ای تیره که نشانه وجود خون در ادرار است.
- ادرار با بوی شدید
- درد لگن در خانم ها خصوصاً در مرکز لگن و اطراف استخوان شرمگاهی
احتمال دارد عفونت مجاری ادراری در بزرگسالان با شرایط دیگر اشتباه گرفته شده و یا نادیده گرفته شود.
انواع عفونت مجاری ادراری
هر نوع عفونت بسته به قسمت آلوده شده مجاری ادراری می تواند منجر به علائم و نشانه های خاص تری شود.
علائم و نشانه ها بر حسب قسمت تحت تأثیر قرار گرفته دستگاه ادراری
کلیه ها (پیلونفریت حاد)
- درد بالای کمر و پهلو
- تب شدید
- لرز
- حالت تهوع
- استفراغ
مثانه (سیستیت)
- فشار لگن
- ناراحتی زیر شکم
- تکرر ادرار دردناک
- خون در ادرار
مجرای ادرار (اورتریت)
- سوزش هنگام ادرار
- ترشح
علل عفونت مجاری ادراری
عفونت های مجاری ادراری معمولاً زمانی رخ می دهند که باکتری ها از طریق پیشابراه وارد مجاری ادراری شده و در مثانه شروع به تکثیر کنند.
اگرچه سیستم ادراری برای جلوگیری از چنین مهاجمان میکروسکوپی طراحی شده است اما گاهی این دفاع با شکست مواجه می شود.
هنگامی که این اتفاق بیفتد احتمال دارد باکتری ها کنترل را بدست گرفته و در مجاری ادراری به یک عفونت کامل تبدیل شوند.
شایع ترین عفونت های مجاری ادراری عمدتاً در زنان رخ داده و مثانه و مجرای ادرار را تحت تأثیر قرار می دهند.
عفونت مثانه (سیستیت)
این نوع عفونت مجاری ادراری معمولاً توسط ( Escherichia coli _E. coli) ایجاد می شود که نوعی باکتری است که معمولاً در دستگاه گوارش یافت می شود.
با این حال گاهی باکتری های دیگر عامل این بیماری هستند.
مقاربت جنسی می تواند منجر به سیستیت شود اما فعالیت جنسی لزوماً ارتباطی با پیشرفت این بیماری ندارد.
تمام زنان به دلیل آناتومی خود و به طور خاص، فاصله کوتاه مجرای ادرار تا مقعد و باز شدن مجرای ادرار در مثانه در معرض ابتلا به سیستیت هستند.
عفونت مجرای ادراری (اورتریت)
این نوع عفونت زمانی رخ می دهد که باکتری های دستگاه گوارش از مقعد به مجرای ادرار منتقل شوند.
همچنین عفونت های مقاربتی مانند تبخال، سوزاک، کلامیدیا و مایکوپلاسما به دلیل نزدیک بودن مجرای ادرار به واژن می توانند باعث ایجاد عفونت مجرای ادراری شوند.
عوامل خطرزا برای عفونت مجرای ادراری
عفونت مجاری ادراری در زنان شایع است و بسیاری از خانم ها در طول زندگی خود بیش از یک عفونت خواهند داشت.
عوامل خطر ویژه برای عفونت مجاری ادراری در زنان شامل موارد زیر است:
آناتومی زنان
مجرای ادرار زنان کوتاه تر از مردان است که مسافتی را که باکتری ها باید برای رسیدن به مثانه طی کنند کوتاه می کند.
فعالیت جنسی
زنانی که فعالیت جنسی بیشتری دارند نسبت به زنانی که از نظر جنسی فعال نیستند بیشتر در خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری هستند.
داشتن شریک جنسی جدید نیز این خطر را افزایش می دهد.
روش های خاص جلوگیری از بارداری
زنانی که برای جلوگیری از بارداری از دیافراگم و مواد اسپرم کش استفاده می کنند نیز در معرض خطر بیشتری هستند.
یائسگی
پس از یائسگی کاهش گردش استروژن موجب تغییراتی در مجاری ادراری می شود که شما را در مقابل عفونت آسیب پذیرتر می کند.
سایر عوامل خطر برای عفونت مجاری ادراری عبارتند از:
ناهنجاری های دستگاه ادراری
دستگاه ادراری با ناهنجاری در نوزادان متولد شده به ادرار اجازه ترک عادی از بدن را نداده و یا باعث بازگشت مجدد ادرار به مجرای ادراری می شود و این امر خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری را افزایش می دهد.
انسداد مجاری ادراری
سنگ های کلیه یا پروستات بزرگ شده می توانند ادرار را در مثانه حبس کرده و خطر ابتلا به عفونت ادراری را افزایش دهند.
سیستم ایمنی سرکوب شده
دیابت و سایر بیماری هایی که سیستم ایمنی بدن در مقابل میکروب ها را مختل می کنند می توانند خطر ابتلا به عفونت ادراری را افزایش دهند.
استفاده از کاتتر
خطر ابتلا به عفونت مجاری ادراری در افرادی که نمی توانند به خودی خود ادرار کنند و برای ادرار کردن از کاتتر استفاده می کنند بیشتر است.
این مورد می تواند شامل افراد بستری در بیمارستان، افرادی با مشکلات عصبی که در کنترل ادرار مشکل دارند و افراد فلج باشد.
درمان اخیر مربوط به ادرار
جراحی مربوط به ادرار و یا معاینه دستگاه ادراری که با استفاده از وسایل پزشکی انجام می شود می تواند خطر ابتلا به عفونت ادراری را افزایش دهد.
بیشتر بخوانید: انواع بیماری کلیه ، علائم و درمان
عوارض عفونت مجرای ادراری
عفونت مجاری ادراری تحتانی در صورت درمان سریع و مناسب به ندرت منجر به عوارض می شوداما در صورت عدم درمان می تواند عواقب جدی بدنبال داشته باشد.
عوارض عفونت مجاری ادراری می تواند شامل موارد زیر باشد:
- عفونت های مکرر به ویژه در زنانی که در یک دوره چهار تا شش ماهه یا بیشتر و در طول یک سال دو یا چند عفونت مجاری ادراری را تجربه می کنند.
- آسیب دائمی کلیه در اثر عفونت حاد یا مزمن کلیه (پیرونفریت) به دلیل عفونت مجاری ادراری درمان نشده.
- افزایش خطر بدنیا آوردن نوزادان کم وزن یا نارس در زنان باردار
- باریک شدگی (تنگی) مجرای ادرار در مردان بر اثر اورتریت مکرر که پیش از آن با اورتریت گنوکوکی دیده می شود.
- سپسیس که یک عارضه بالقوه خطرناک در اثر عفونت است، به ویژه اگر عفونت از مجاری ادراری به کلیه ها راه پیدا کند.
جلوگیری از عفونت مجرای ادراری
برای کاهش خطر این عفونت می توانید این اقدامات را انجام دهید:
- مقدار زیادی مایعات به خصوص آب بنوشید. نوشیدن آب به رقیق شدن ادرار کمک کرده و در نتیجه بیشتر ادرار می کنید و این امر قبل از شروع عفونت باعث خارج شدن باکتری ها از مجاری ادراری می شود.
- آب زغال اخته بنوشید. اگرچه مطالعات درباره اثر آب زغال اخته برای جلوگیری از عفونت ادراری قطعی نیستند اما به احتمال زیاد مصرف آن مضر هم نیست.
- از جلو به عقب تمیز کنید. انجام این کار پس از ادرار و مدفوع کردن به جلوگیری از گسترش باکتری های ناحیه مقعد به واژن و مجاری ادراری کمک می کند.
- بلافاصله پس از مقاربت مثانه خود را تخلیه کنید. همچنین برای کمک به شستشوی باکتری ها یک لیوان پر آب بنوشید.
- از استفاده از محصولات تحریک کننده احتمالی زنان خودداری کنید. استفاده از اسپری های دئودورانت یا سایر محصولات زنانه مانند ژل و پودر در ناحیه تناسلی می تواند مجرای ادرار را تحریک کند.
- روش جلوگیری از بارداری خود را تغییر دهید. تمام دیافراگم ها یا کاندوم های اسپرم کش می توانند در رشد باکتری ها نقش داشته باشند.
تشخیص
آزمایشات و روش هایی که برای تشخیص عفونت ادراری استفاده می شود شامل موارد زیر است:
بررسی نمونه ادرار
پزشک احتمالاً برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی , بررسی سلول های سفید خون، گلبول های قرمز یا باکتری ها از شما نمونه ادرار می خواهد.
برای جلوگیری از آلودگی احتمالی نمونه از شما خواسته می شود ابتدا ناحیه تناسلی خود را با یک پد ضدعفونی کننده پاک کرده و نمونه ای از وسط ادرار تهیه کنید.
کشت باکتری های مجاری ادراری در آزمایشگاه
گاهی بدنبال تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی کشت ادرار نیز انجام می شود.
این آزمایش به پزشک درباره نوع باکتری هایی که باعث ایجاد عفونت شده و داروهایی که موثرتر هستند اطلاعات می دهد.
تصویربرداری از مجاری ادراری
اگر بطور مکرر به عفونت مبتلا می شوید و پزشک فکر می کند دلیل آن ناهنجاری در مجاری ادراری است احتمال دارد سونوگرافی، اسکن توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) انجام شود.
پزشک همچنین برای روشن کردن ساختارهای دستگاه ادراری از رنگ کنتراست استفاده می کند.
استفاده از اسکوپ برای دیدن داخل مثانه
پزشک در صورتی که عفونت مجاری مکرر داشته باشید با استفاده از یک لوله بلند و نازک به همراه یک لنز (سیستوسکوپ) برای دیدن داخل مجرای ادرار و مثانه عمل سیستوسکوپی انجام می دهد.
سیستوسکوپ ازطریق مجرای ادرار وارد مثانه می شود.
درمان عفونت مجرای ادراری
آنتی بیوتیک ها معمولاً اولین مرحله درمان عفونت های مجاری ادراری هستند.
نوع داروهای تجویزی و مدت زمان مصرف آن ها به وضعیت سلامتی و نوع باکتری موجود در ادرار بستگی دارد.
عفونت ساده
داروهایی که معمولاً برای عفونتهای ساده مجاری ادراری توصیه می شوند عبارتند از:
- تری متوپریم یا سولفامتوکسازول (باکتریم و غیره)
- فسفومایسین (مونورول)
- نیتروفورانتوئین (ماکروودانتین، ماکروبید)
- سفالکسین (کفلکس)
- سفتریاکسون
گروهی از داروهای آنتی بیوتیک معروف به فلوئوروکینولون ها مانند سیپروفلوکساسین (سیپرو)، لووفلوکساسین (لوواکین) و موارد دیگر معمولاً برای عفونتهای ساده مجاری ادراری توصیه نمی شوند چراکه خطرات این داروها معمولاً از مزایای درمان عفونت های غیر پیچیده بیشتر است.
پزشک در برخی موارد مانند عفونت های مجاری ادراری پیچیده یا عفونت کلیوی در صورت عدم وجود گزینه های درمانی دیگر داروی فلوئوروکینولون را تجویز می کند.
علائم اغلب چند روز پس از شروع درمان از بین خواهند رفت اما شاید لازم باشد برای یک هفته یا بیشتر مصرف آنتی بیوتیک ها را ادامه دهید. دوره مصرف آنتی بیوتیک را طبق تجویز کامل کنید.
پزشک معالج برای عفونت های مجاری ادراری غیر پیچیده که در صورت عدم سلامت بدن اتفاق می افتند می تواند دوره درمان کوتاه تر مانند یک تا سه روز مصرف آنتی بیوتیک را توصیه کند.
کافی بودن این دوره کوتاه برای درمان عفونت به علائم خاص و سابقه پزشکی بستگی دارد.
پزشک می تواند یک داروی مسکن تجویز کند که مثانه و مجرای ادرار را برای تسکین سوزش هنگام ادرار کردن بی حس می کند، اما درد معمولاً پس از شروع مصرف آنتی بیوتیک تسکین خواهد یافت.
عفونت های مکرر
پزشک در صورت داشتن عفونت های مجاری ادراری مکرر توصیه های درمانی خاصی مانند موارد زیر را ارائه خواهد داد:
- مصرف آنتی بیوتیک هایی با دوز پایین ابتدا به مدت شش ماه و گاهی طولانی تر
- تشخیص شخصی و خود درمانی در صورت ارتباط با پزشک
- یک دوز آنتی بیوتیک پس از مقاربت جنسی در صورت ارتباط عفونت با فعالیت جنسی
- درمان استروژن واژینال در صورت یائسگی
عفونت شدید
برای عفونت های مجاری ادراری شدید احتمالاً به درمان با آنتی بیوتیک های داخل وریدی در بیمارستان احتیاج خواهید داشت.
آزمایشات بالینی
مطالعات کلینیک مایو در رابطه با آزمایشات، مداخلات درمانی و تست های جدید به عنوان ابزاری برای پیشگیری، تشخیص، درمان یا مدیریت این بیماری را بررسی کنید.
سبک زندگی و داروهای خانگی
عفونت های مجاری ادراری می توانند دردناک باشند اما تا زمان درمان عفونت از طریق آنتی بیوتیک ها می توانید برای رفع ناراحتی خود اقداماتی انجام دهید. نکات زیر را دنبال کنید:
- نوشیدن مقدار زیاد آب. آب به رقیق کردن ادرار و از بین بردن باکتری ها کمک می کند.
- از مصرف نوشیدنی هایی که مثانه را تحریک می کنند خودداری کنید. تا زمان از بین رفتن عفونت از مصرف قهوه، الکل و نوشابه های حاوی آب مرکبات یا کافئین خودداری کنید. این نوشیدنی ها می توانند مثانه را تحریک کرده و شدیداً باعث نیاز مکرر یا فوری به ادرار کردن شوند.
- از پد گرمکن استفاده کنید. یک پد گرم اما نه خیلی داغ را برای به حداقل رساندن فشار یا ناراحتی مثانه بر روی شکم قرار دهید.
داروهای جایگزین
بسیاری از افراد برای جلوگیری از ابتلا به عفونت های مجاری ادراری آب زغال اخته می نوشند.
نشانه هایی وجود دارد که محصولات زغال اخته به شکل آب میوه یا قرص می توانند دارای خواص ضد عفونی باشند.
محققان همچنان در حال بررسی توانایی آب زغال اخته برای جلوگیری از عفونت مجاری ادراری هستند اما نتایج قطعی نیست.
مصرف آب زغال اخته در صورتی که از نوشیدن آن لذت می برید و احساس می کنید به شما برای جلوگیری از عفونت های مجاری ادراری کمک می کند ضرری نخواهد داشت.
نوشیدن آب زغال اخته برای اکثر افراد بی خطر است اما در برخی افراد منجر به ناراحتی معده یا اسهال می شود.
با این حال اگر داروهای رقیق کننده خون مانند وارفارین مصرف می کنید از نوشیدن آب زغال اخته خودداری کنید.
آماده شدن برای قرار ملاقات
پزشک خانواده، پرستاران یا سایر ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی می توانند اکثر عفونت های مجاری ادراری را درمان کنند.
احتمال دارد در صورت بازگشت مکرر عفونت مجاری ادراری یا عفونت مزمن کلیه برای ارزیابی به پزشک متخصص اختلالات ادراری ( متخصص اورولوژی) یا اختلالات کلیوی (متخصص نفرولوژی) ارجاع داده شوید.
آنچه شما می توانید انجام دهید
برای آماده شدن برای قرار ملاقات خود:
- درباره کارهایی مانند جمع آوری نمونه ادرار که از قبل می توانید انجام دهید سؤال کنید.
- به علائم خود حتی اگر مطمئن نیستید که به عفونت مجاری ادراری مربوط هستند توجه داشته باشید.
- لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا سایر مکمل های مصرفی تهیه کنید.
- سوالات خود را برای پرسیدن از پزشک یادداشت کنید.
سوالات اساسی که در رابطه با عفونت مجاری ادراری باید از پزشک بپرسید عبارتند از:
- محتمل ترین دلایل نشانه ها و علائم من چیست؟
- آیا دلایل احتمالی دیگری وجود دارد؟
- آیا برای تأیید تشخیص به آزمایش احتیاج دارم؟
- به نظر شما چه عواملی می تواند در عفونت مجاری ادراری من نقش داشته باشد؟
- چه روش درمانی را پیشنهاد می کنید؟
- در صورت مؤثر نبودن اولین درمان چه روش دیگری را توصیه می کنید؟
- آیا در معرض خطر عوارض ناشی از این وضعیت هستم؟
- احتمال بازگشت مجدد این مشکل چقدر است؟
- برای کاهش خطر بازگشت مجدد چه اقداماتی می توانم انجام دهم؟
- آیا باید به یک متخصص مراجعه کنم؟
زمان ملاقات برای پرسیدن سوالات دیگر تردید نداشته باشید.
چه انتظاری از پزشک داشته باشید
پزشک احتمالاً چندین سؤال از جمله موارد زیر از شما خواهد پرسید:
- چه زمانی برای اولین بار متوجه علائم خود شدید؟
- آیا در گذشته به دلیل عفونت مثانه یا کلیه تحت درمان قرار گرفته اید؟
- ناراحتی شما تا چه اندازه شدید است؟
- هر چند وقت یکبار ادرار می کنید؟
- آیا با ادرار کردن علائم تسکین می یابد؟
- آیا در قسمت تحتانی کمر درد دارید؟
- آیا تا به حال تب داشته اید؟
- آیا متوجه ترشحات واژن یا خون در ادرار شده اید؟
- آیا از نظر جنسی فعال هستید؟
- آیا از داروهای جلوگیری بارداری استفاده می کنید؟ چه نوع دارویی؟
- احتمال باردار بودن شما وجود دارد؟
- آیا برای شرایط پزشکی دیگری تحت درمان قرار دارید؟
- آیا تاکنون از کاتتر استفاده کرده اید؟
اگر علائم و نشانه های عفونت مجاری ادراری را تجربه می کنید به پزشک اورولوژی مراجعه کنید. برای دریافت نوبت از پزشک متخصص و مجرب اورولوژی دکتر علی حاجب با کلینیک یادمان تماس بگیرید.
تلفن ثابت
تلفن همراه
آدرس:
تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک
جهت دریافت نوبت از متخصص اورولوژی هم اکنون با کلینک الهام تماس بگیرید.
