ازوتمی چیست – علت، علائم و راه های درمانی
ازوتمی (آزوتمیا) نوعی مشکل کلیوی است که با افزایش ترکیبات نیتروژن در خون که با افزایش اوره یا کراتینین خون نیز تعریف می شود رخ می دهد.
این وضعیت در نتیجه بیماری ها و آسیب هایی به وجود می آید که کلیه ها را تحت تأثیر قرار می دهند.
هنگامی که کلیه ها عملکرد صحیح نداشته باشند، سطح نیتروژن خون افزایش می یابد و این وضعیت ازوتمی نامیده می شود.
ترجمه ازوتمیا از زبان لاتین به معنای واقعی کلمه “نیتروژن در جریان خون” است. گاهی این وضعیت اورمی نامیده می شود که به معنای “ادرار در جریان خون” است.
این دو بیماری دقیقا یکسان نیستند و ازوتمی زمینه ای برای ایجاد اورمی فراهم می کند.
ماهیت این آسیب بدین صورت است که هنگام تجزیه پروتئین، ترکیبات نیتروژن مانند اسید اوریک، اوره، کراتینین، آمونیاک، پورین ها و ایندیکان آزاد می شوند. وجود چنین موادی در خون عامل ایجاد ازوتمی است.
انواع ازوتمی
این بیماری بر اساس منشاء یا علت زمینه ای آن به سه نوع طبقه بندی می شود. هر کدام از انواع این بیماری متفاوت هستند، اما چند ویژگی مشترک دارند.
سه نوع اصلی این بیماری عبارتند از:
ازوتمی پیش کلیوی
این وضعیت با وجود مقادیر زیادی از ترکیبات حاوی نیتروژن در جریان خون که ناشی از جریان محدود خون به کلیه ها است مشخص می شود.
فشار خون پایین و عملکرد نامنظم پمپاژ قلب نیز در بروز این مشکل نقش دارد.
ازوتمی کلیوی اولیه
این نوع از بیماری که ازوتمی داخل کلیه نیز نام دارد با افزایش سطح ترکیبات غنی از نیتروژن در خون که معمولا به دلیل آسیب دیدگی کلیه است مشخص می شود.
ازوتمی کلیوی اولیه در نتیجه بیماری هایی مانند پیلئونفریت و دیابت نیز رخ می دهد.
همچنین مشخص شده است که این نوع بیماری ناشی از مصرف برخی داروها مانند میتومایسین، سیسپلاتین و جنتامایسین است.
مصرف بیش از حد این داروها باعث تخریب پوشش کلیه شده و این اتفاق به خودی خود خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهد.
ازوتمی پس کلیوی
در این وضعیت انسداد در مسیرهای داخل کلیه منجر به افزایش سطح ترکیبات غنی از نیتروژن در خون می شود. این انسداد در مجرای ادرار یا حالب و در برخی موارد نیز در مجاری مثانه مشاهده می شود.
ازوتمی پس کلیوی معمولا به دلیل سنگ کلیه ایجاد می شود و سنگ نیز منجر به انسداد کلیه ها خواهد شد.
این اختلال همچنین ناشی از بزرگ شدن غده پروستات (در مردان) و تورم کلیه ها (در هر دو جنس) است.
هر سه نوع بیماری باعث افزایش خطرناک مقدار نیتروژن اوره خون و ترکیبات مختلف دیگری که در ادرار ترشح می شوند خواهد شد.
بیشتر بخوانید : درمان توده کلیه و تومورهای موضعی کلیوی
علت ابتلا به ازوتمی
خون دائما توسط کلیه ها تصفیه می شود و این کار برای حذف محصولات اضافی و حفظ تعادل الکترولیت ها در سیستم گردش خون ضروری است.
با کاهش جریان خون به کلیه ها، عمل تصفیه کند شده و محصولاتی که باید خارج شوند در بدن باقی می مانند. این وضعیت گاهی به سطح مسمومیت می رسد.
تجمع ترکیبات نیتروژن (مانند اوره و کراتینین) نمونه ای از ازوتمی است که به طور قابل توجهی عملکرد بدن را پیچیده می کند.
چنین آسیبی توسط هر گونه اختلالی از جمله فعالیت ناکافی قلب، شوک، کم آبی، از دست دادن خون زیاد و غیره که گردش خون در کلیه ها را تضعیف می کند تحریک می شود.
در ادامه به طور کلی درباره دلایل ازوتمی صحبت خواهیم کرد:
- اختلال در گردش خون کلیوی، کاهش پرفیوژن به دلیل کم شدن حجم خون در حال گردش، ثابت شدن عملکرد قلب، کاهش مقاومت سیستمیک عروق خونی، کاهش حجم شریان ها ناشی از سپسیس، سندرم کبدی، تضعیف عملکرد شریان های کلیوی
- نارسایی کلیه، آسیب دیدگی گلومرول ها، لوله ها و مویرگ ها
- انسداد دوطرفه حالب با تومور یا سنگ، فیبروز خلفی صفاقی، مثانه نوروژنیک، گرفتگی عروق به دلیل افزایش فعالیت غده پروستات یا آدنوکارسینوما
ازوتمی به عنوان پیش زمینه بروز سایر آسیب ها و بیماری ها در نظر گرفته می شود.
عوامل خطرناک مرتبط با ازوتمی
عوامل خطرناک مرتبط با ازوتمی عبارتند از:
- شوک تروماتیک
- سندرم کراش، آسیب و مرگ بافت عضلانی
- تروماهای الکتریکی
- ·آسیب حرارتی (یخ زدگی، سوختگی)
- از دست دادن خون زیاد
- شوک آنافیلاکتیک
- پریتونیت، پانکراتیت، پانکراس، کُله سیستیت
- کم آبی، عدم تعادل الکترولیته که با استفراغ طاقت فرسا، اسهال
- دوره شدید بیماری های عفونی
- شوک باکتریایی
- آسیب های مامایی (سپسیس، اکلامپسی، از دست دادن خون پس از زایمان، نفروپاتی با جدا شدن زودرس جفت و غیره)
- شوک قلبی
- از دست دادن شدید مایعات هنگام تب، فعالیت فیزیکی بیش از حد، سوختگی
- از دست دادن شدید مایع توسط کلیه ها (مرتبط با دیابت، درمان با دیورتیک ها، بیماری های کلیوی همراه با پلی اوری و غیره).
- اختلال در دریافت مایعات توسط بدن
بیماران دارای فشار خون بالا و دیابت شیرین، افراد چاق و همچنین افراد بالای 50 سال، مبتلایان به بیماری های کلیوی مختلف و افراد سیگاری گروه خطر ابتلا به آزوتمی هستند.
به این افراد توصیه می شود به طور منظم برای معاینه پیشگیرانه و انجام آزمایش های بالینی اصلی به پزشک مراجعه کنند.
علائم ازوتمی
علائم ازوتمی بسته به آسیب دیدگی اندام ها و سیستم های خاص و همچنین افزایش سطح ترکیبات نیتروژن در سیستم گردش خون به طور فزاینده ای پیشرفت می کنند.
علائم زیر به عنوان علائم اساسی این بیماری در نظر گرفته می شوند:
- کاهش شدید حجم ادرار دفع شده (الیگوری) یا توقف کامل (آنوری)
- تشنگی و خشکی پوست و غشاهای مخاطی
- انواع خونریزی، هماتوم و غیره
- ادم یا تورم عمومی بافت های نرم
- کاهش فشار خون
- افزایش ضربان قلب
در مرحله اولیه، بیماران علائمی همچون ضعف، خستگی، بی تفاوتی و اختلال در اشتها را تجربه می کنند. علائم کم خونی به دلیل از دست دادن خون، کمبود آهن و تشکیل کم اریتروپویتین زود هنگام نیز گزارش شده است.
ضعف عمومی و خواب آلودگی با گذشت زمان افزایش یافته و بیمار بی تفاوتی (انسفالوپاتی اورمیک)، ضعف عضلانی همراه با انقباضات تشنجی، خارش پوست، پارستزی و خونریزی را تجربه می کند.
احتمال بروز نقرس کاذب نیز وجود دارد و علائم به سرعت یا به تدریج تشدید می شوند.
سوء هاضمه (استفراغ، اسهال، بی اشتهایی)، التهاب لثه دهان، کیلیت، رنگ پریدگی و زردی صورت، خشکی پوست از جمله علائم ازوتمی شدید و غیرقابل درمان هستند.
در بیماران فشار خون به طور قابل توجهی افزایش یافته و کاردیومگالی، رژینوپاتی و نارسایی احتقانی قلب نیز دیده می شود.
سیستم اسکلتی به شکل پوکی استخوان و استئومالاسی تحت تأثیر قرار گرفته و علائم عصبی همراه با میوپاتی و انسفالوپاتی نیز ظاهر می شود.
عوارض ازوتمی
هر سه شکل این بیماری منجر به عوارض مختلف و مرگبار در مبتلایان می شوند. در ازوتمی پیش کلیوی، شرایطی مانند آترواسکلروز رخ می دهد که با کاهش جریان خون به کلیه ها مشخص خواهد شد.
ازوتمی داخل کلیه اساسا به معنای نارسایی کلیه است، زیرا کلیه ها به خودی خود دچار اختلال می شوند. نوع پس کلیوی ازوتمی به دلیل انسداد جریان ادرار به دنبال تخلیه مواد زائد از کلیه ها ایجاد می شود.
در صورت بروز بیش از یکی از علائم ازوتمی لازم است برای دریافت سریع مراقبت های پزشکی به متخصص اورولوژی مراجعه کنید.
همانطور که گفته شد، ازوتمی وضعیت خطرناکی است که منجر به عوارض کشنده می شود. درمان به موقع و مدیریت صحیح این اختلال شانس بهبودی بیماران را افزایش می دهد.
درمان ازوتمی
لازم است به خاطر داشته باشید که تنها با تشخیص به موقع و انتخاب درمان مناسب نتیجه مثبت و موثری حاصل خواهد شد. به همین دلیل بهتر است حتی برای مقاصد پیشگیرانه به طور مرتب به متخصص اورولوژی و نفرولوژی مراجعه کنید.
ازوتمی با استفاده از روش های تشخیصی آزمایشگاهی مانند آزمایش ادرار و خون و با شناسایی نسبت کراتین و نیتروژن اوره تشخیص داده می شود.
درمان ازوتمی شامل روش ها و رویکردهای زیر خواهد بود:
- درمان علامتی که برای کاهش علائم بیماری کاربرد دارد.
- همودیالیز که به معنای تصفیه خون و دفع مواد سمی از بدن انسان است.
- محلی سازی علل
- تثبیت فشار خون
- نرمالیزه کردن عملکرد قلبی عروقی
ازوتمی به دلیل اختلال در عملکرد سیستم کلیوی ایجاد می شود. به دلیل عملکرد نادرست و ناپایدار کلیه ها، ترکیبات نیتروژن در خون جمع شده و به مرور زمان زیاد می شوند.
برای اهداف پیشگیرانه، باید یک رژیم متشکل از غذاهای مناسب انتخاب کنید و به آن پایبند باشید. همچنین حفظ برنامه روزانه خواب و استراحت ضروری است و باید مورد توجه ویژه قرار بگیرد.
نکته مهم این است که بدن را بیش از حد خنک نکنید، زیرا کلیه ها به خصوص در حالت ناسالم به سرما حساس هستند و به همین دلیل درمان پیشرفت نمی کند و وضعیت حتی بدتر می شود.
همچنین باید از انجام هر گونه فعالیت بدنی شدید خودداری کرد. در صورت مشکوک بودن به ازوتمی برای تشخیص و انتخاب درمان مناسب باید سریعا با پزشک مشورت کنید.
بیشتر بخوانید : 15 علائم بیماری کلیه که باید جدی گرفته شود
پیش بینی ابتلا به ازوتمی
اگر عامل بروز ازوتمی سریعا و کاملا از بین برود، پیش آگهی کوتاه مدت این اختلال برای افرادی که از سایر بیماری ها رنج نمی برند مطلوب است.
محتوای کراتینین سرم در اکثر موارد در عرض 1 تا 3 هفته به حالت طبیعی بازمی گردد (یا تقریبا طبیعی می شود). برای بیمارانی که همزمان به بیماری های دیگر مبتلا هستند و در سابقه آن ها نارسایی حاد کلیه وجود دارد، پیش آگهی بدتر است.
نتیجه درمان برای بیمارانی که نیاز به مراقبت های ویژه ندارند بهتر خواهد بود. میزان مرگ و میر به طور قابل توجهی در شرایط زیر افزایش می یابد:
- آنوری یا الیگوری شدید
- وجود همزمان یک آسیب شدید
بیمارانی که از ازوتمی شدید و نارسایی حاد کلیوی بهبود یافته اند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به آسیب مزمن کلیه هستند.
درمان باکیفیت بیماری زمینه ای که منجر به بروز ازوتمی شده است، تأثیر مثبتی بر پیش آگهی دارد. با از بین بردن فرآیندهای التهابی در سیستم ادراری می توان شدت علائم نارسایی کلیه را کاهش داد.
برای جلوگیری از عواقب منفی باید از هیپوترمی، استرس فیزیکی بیش از حد و شرایط اضطراب آور اجتناب کرد. بیماران به زندگی آرام و درمان حرفه ای نیاز دارند. همچنین بهتر است پس از درمان برای مدت طولانی استراحت کنید.
با مراجعه دیرهنگام و تاخیر در دریافت مراقبت های پزشکی، درمان ازوتمی نتیجه مناسبی نخواهد داشت. بیماری پیشرفت کرده و مزمن شده و عوارض دیگری نیز به آن اضافه خواهد شد.
ازوتمی وضعیتی پزشکی است که سطح نیتروژن خون به دلیل بیماری های مختلف افزایش می یابد و در نتیجه عملکرد ناکافی کلیه ها، میزان اوره و کراتین خون بیشتر می شود. برای تشخیص و درمان به موقع بیماری ازوتمی می توانید به کلینیک اورولوژی الهام در تهران مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری برای درمان زائده های پوستی، با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینک : 02188591523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
