اندومتریوز در زنان چیست + علائم و درمان
.
اندومتریوز ، اختلالی است که در آن، بافتی شبیه به بافتی که لایه پوششی رحم را تشکیل می دهد، در بیرون حفره رحم رشد می کند.
لایه پوششی رحم، اندومتروم نام دارد.
اندومتریوز زمانی رخ می دهد که بافت اندومتری روی تخمدان ها، روده و بافت پوششی لگن تشکیل می شود.
این که بافت اندومتری به نواحی دور از ناحیه لگنی گسترش پیدا کند غیر طبیعی است، اما غیرممکن نیست.
رشد بافت اندومتری در خارج از رحم، ایمپلنت اندومتری نامیده می شود.
تغییرات هورمونی در چرخه قاعدگی، بر بافت اندومتری نا به جا، اثر می گذارد و باعث التهاب و درد در ناحیه مربوطه می شود.
این بدین معنی است که بافت، رشد خواهد کرد، ضخیم خواهد شد و از هم خواهد پاشید.
در طول زمان، بافتی که از هم پاشیده شده است، جایی برای رفتن ندارد و در لگن به دام می افتد.
این بافت به دام افتاده در لگن، می تواند منجر به موارد زیر شود:
- تحریک
- تشکیل جای زخم
- چسبندگی، که در آن، این بافت باعث پیوستن اندام های لگنی به یکدیگر می شود
- درد شدید در طول قاعدگی
- مشکلات باروری
اندومتریوز یک عارضه زنانه شایع است که تا 10 درصد از زنان را درگیر می کند. اگر دچار این اختلال هستید، تنها نیستید.
علائم اندومتریوز
علائم اندومتریوز متفاوت است. برخی زنان، علائم خفیفی تجربه می کنند اما برخی دیگر، علائم متوسط تا شدید دارند.
شدت درد، تعیین کننده درجه یا مرحله عارضه نیست.
ممکن است فردی، به نوع خفیف بیماری مبتلا باشد اما با این حال، درد عذاب آوری تجربه کند.
همچین، ابتلا به نوع شدید بیماری و تجربه ناراحتی بسیار اندک نیز ممکن است.
درد لگنی، شایع ترین علامت اندومتریوز است. علائم زیر نیز می تواند وجود داشته باشد:
- قاعدگی های دردناک
- درد در نیمه تحتانی شکم، پیش از قاعدگی و در طول آن
- گرفتگی عضله، یک یا دو هفته حول دوران قاعدگی
- خونریزی قاعدگی شدید یا خونریزی در بین قاعدگی ها
- ناباروری
- درد پس از رابطه جنسی
- ناراحتی هنگام دفع
- درد در نیمه تحتانی کمر که ممکن است در هر زمانی از عادت ماهانه رخ دهد
این امکان وجود دارد که هیچ علائمی نداشته باشید. مهم این است که به طور منظم تحت معاینات بیماری های زنان قرار بگیرید، که به متخصص زنان کمک می کند بتواند هرگونه تغییر را بررسی کند.
این کار به خصوص در مواردی که فرد، دو یا بیشتر از دو نشانه دارد، اهمیت به خصوصی دارد.
درمان اندومتریوز
واضح است که فرد تمایل دارد به سرعت از درد و سایر علائم اندومتریوز رهایی پیدا کند.
در صورتی که این عارضه بدون درمان رها شود، می تواند زندگی فرد را مختل کند.
اندومتریوز هیچ درمانی ندارد، اما علائم آن، قابل مدیریت است.
گزینه های پزشکی و جراحی، برای کمک به کاهش علائم و مدیریت هرگونه عارضه احتمالی، وجود دارد.
در ابتدا پزشک، درمان های محافظه کارانه را امتحان خواهد کرد.
اگر عارضه، بهبود پیدا نکرد، جراحی را پیشنهاد خواهد کرد.
هر کس به شکل متفاوتی به درمان واکنش نشان خواهد داد. پزشک در پیدا کردن بهترین درمان کمک خواهد کرد.
ممکن است انجام تشخیص و دریافت گزینه های درمانی در مراحل اولیه بیماری، ناامیدکننده باشد.
به خاطر مسائل باروری، درد و هراس از عدم رهایی، مدیریت ذهنی این بیماری می تواند دشوار باشد.
به فکر یافتن یک گروه حمایتی یا کسب طالاعات بیشتر در مورد عارضه باشید.
گزینه های درمانی عبارت اند از:
داروهای مسکن
می توان داروهای مسکن مثل ایبوپروفن را امتحان کرد اما این ها در تمام موارد، موثر نیستند.
هورمون درمانی
گاهی مصرف هورمون های مکمل می تواند درد را تسکین دهد و گسترش اندومتریوز را متوقف کند.
هورمون درمانی به بدن کمک می کند تغییرات ماهانه هورمونی را که رشد بافت اندومتریوز را تحریک می کند، منظم کند.
پیشگیری هورمونی از بارداری
پیشگیری هورمونی از بارداری، با جلوگیری از رشد ماهیانه بافت اندومتری، باروری را کاهش می دهد.
قرص های پیشگیری، پچ ها و حلقه های واژنی می تواند درد را در اندومتریوزهای با شدت کمتر، کاهش دهد یا حتی از بین ببرد.
تزریق مدروکسی پروژسترون نیز در توقف قاعدگی موثر است.
این تزریق، رشد ایمپلنت های اندومتری را متوقف می کند.
درد و علائم دیگر را تسکین می دهد. اگرچه، به خاطر خطر کاهش تولید استخوان، افزایش وزن و افزایش احتمال افسردگی در برخی موارد، این روش، اولین گزینه پیش رو نیست.
آگونیست ها و آنتاگونیست های هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH)
زنان برای توقف تولید استروژنی که تخمدان ها را تحریک می کند، آگونیست ها و آنتاگونیست های هورمون آزادکننده گنادوتروپین مصرف می کنند.
استروژن، هورمونی است که مسئول توسعه ویژگی های جنسی زنانه است.
انسداد تولید استروژن از قاعدگی جلوگیری می کند و یائسگی مصنوعی ایجاد می کند.
GnRH درمانی، عوارض جانبی مثل خشکی مهبل دارد. مصرف دوزهای پایین استروژن و پروژسترون به طور هم زمان می تواند به محدود کردن یا جلوگیری از این علائم کمک کند.
دانازول
دانازول، داروی دیگری است که برای توقف قاعدگی و کاهش علائم به کار می رود.
با وجود مصرف دانازول، ممکن است پیشرفت بیماری ادامه داشته باشد. دانازول می تواند دارای عوارض جانبی، شامل آکنه و نابجارویی مو در زنان باشد.
نابجارویی مو در زنان، رشد غیر طبیعی مو در صورت و بدن است.
داروهای دیگری نیز تحت مطالعه هستند که ممکن است علائم را بهبود بخشند و پیشرفت بیماری را کند کنند.
جراحی محافظه کارانه
جراحی محافظه کارانه، برای زنانی به کار می رود که می خواهند باردار شوند یا درد شدیدی دارند یا درمان های هورمونی برای آن ها کارساز نیست.
هدف جراحی محافظه کارانه، برداشتن یا نابود کردن زائده های اندومتری، بدون آسیب رساندن به اندام های تولید مثلی است.
لاپاراسکوپی، یک جراحی با حداقل تهاجم، برای مشاهده و تشخیص اندومتریوز به کار می رود.
این روش برای برداشتن بافت اندومتری نیز استفاده می شود.
جراح، برش های کوچکی در شکم ایجاد می کند تا با جراحی، زائده ها را بردارد یا آن ها را بسوزاند یا تبخیر کند.
این روزها معمولا از لیزر به عنوان روشی برای از بین بردن این بافت های “نا به جا” استفاده می شود.
آخرین راه جراحی (هیسترکتومی)
به ندرت، ممکن است پزشک، در صورتی که عارضه با درمان های دیگر بهبود نیابد، هیسترکتومی کامل را به عنوان آخرین راه چاره پیشنهاد کند.
طی هیسترکتومی کامل، جراح، رحم و گردن رحم را بر می دارد. او تخمدان ها را نیز بر می دارد زیرا این اندام ها استروژن تولید می کنند و استروژن باعث رشد بافت اندومتری می شود.
هیسترکتومی معمولا به عنوان روش درمان اندومتریوز در نظر گرفته نمی شود.
پس از هیسترکتومی، امکان بارداری وجود ندارد. اگر به شروع خانواده فکر می کنید، پیش از موافقت با جراحی، دوباره به این موضوع فکر کنید.
علت اندومتریوز چیست؟
طی عادت ماهیانه منظم، بدن، لایه پوششی رحم را فرو می ریزد.
این کار به خون قاعدگی اجازه می دهد از رحم از طریق دهانه کوچکی در گردن رحم، جریان پیدا کند و از طریق مهبل خارج شود.
یکی از قدیمی ترین تئوری ها این است که اندومتریوز به خاطر فرآیندی به نام قاعدگی برگشتی است.
این اتفاق زمانی رخ می دهد که خون قاعدگی، به جای خروج از بدن از طریق مهبل، از طریق لوله های فالوپ به حفره لگنی بر می گردد.
تئوری دیگر این است که هورمون ها، سلول های خارج از رحم را به سلول هایی مشابه با آن هایی که داخل رحم را پوشش داده اند، سلول های اندومتریال، تبدیل می کنند.
علت دقیق اندومتریوز، شناخته شده نیست و تئوری های مختلفی در این رابطه وجود دارد، اگرچه هیچ تئوری از نظر علمی اثبات نشده است.
برخی بر این باورند که اگر نواحی کوچکی در شکم، به بافت اندومتریال تبدیل شوند، این عارضه رخ می دهد.
به این دلیل که سلول های شکمی از سلول های جنینی نشات می گیرند، که می توانند تغییر شکل دهند و مانند سلول های اندومتریال رفتار کنند. معلوم نیست چرا این اتفاق می افتد.
این سلول های اندومتریال جانشین شده ممکن است روی دیواره های لگنی و سطوح اندام های لگنی مثل مثانه، تخمدان ها و راست روده باشند.
آن ها به رشد، ضخیم شدن و خونریزی در طول عادت ماهانه، در پاسخ به هورمون های این چرخه ادامه می دهند.
امکان دارد خون قاعدگی از طریق یک زخم جراحی، مثلا پس از سزارین، به حفره لگنی نشت کند.
تئوری دیگر این است که سلول های اندومتریال از طریق سیستم لنفاوی به خارج از رحم منتقل شده اند.
همچنان، تئوری دیگر حاکی از آن است که ممکن است به خاطر نقص سیستم ایمنی باشد که نمی تواند سلول های اندومتریال سرگردان را نابود کند.
برخی بر این باورند اندومتریوز در دوران جنینی با بافت سلولی جانشینی که شروع به پاسخ به هورمون های بلوغ می کند، آغاز می شود.
این اتفاق، اغلب تئوری مولرین نامیده می شود. گسترش اندومتریوز می تواند به ژنتیک یا حتی مواد سمی محیطی نیز مرتبط باشد.
مراحل اندومتریوز
اندومتریوز، چهار مرحله یا نوع دارد. می تواند هریک از موارد زیر باشد:
- جزئی
- خفیف
- متوسط
- شدید
فاکتورهای متعددی، مرحله اختلال را تعیین می کند. این فاکتورها شامل مکان، تعداد، اندازه و عمق ایمپلنت های اندومتریال است.
مرحله 1: جزئی
در اندومتریوز جزئی، زخم های کوچک و ایمپلنت های اندومتری کم عمقی روی تخمدان وجود دارد.
ممکن است داخل یا روی حفره لگنی، التهاب نیز وجود داشته باشد.
مرحله 2: خفیف
اندومتریوز خفیف شامل زخم های کوچک و ایمپلنت های کم عمق روی یک تخمدان و لایه پوششی لگن است.
مرحله 3: متوسط
اندومتریوز متوسط شامل ایمپلنت های عمیق روی تخمدان و لایه پوششی لگن است. زخم های بیشتری نیز می تواند وجود داشته باشد.
مرحله 4: شدید
شدیدترین مرحله اندومتریوز شامل ایمپلنت های عمیق روی لایه پوششی لگن و تخمدان ها است.
ممکن است زخم هایی نیز روی لوله های فالوپ و روده ها وجود داشته باشد.
تشخیص
علائم اندومتریوز می تواند مشابه علائم سایر عارضه ها، مثل کیست تخمدان و بیماری التهابی لگن باشد.
درمان درد نیازمند تشخیص دقیق است.
پزشک، یک یا بیش از یکی از تست های زیر را انجام خواهد داد:
سابقه
پزشک، علائم و سابقه شخصی یا خانوادگی اندومتریوز فرد را یادداشت خواهد کرد. یک ارزیابی عمومی نیز برای تعیین وجود سایر علائم اختلالات طولانی مدت، انجام می شود.
معاینه فیزیکی
طی معاینه لگنی، پزشک با دست خود، شکم را به دنبال کیست یا زخم های رحم لمس خواهد کرد.
فراصوت
پزشک از یک تست فراصوت مهبلی یا یک تست فراصوت شکمی استفاده می کند. در تست فراصوت مهبلی، یک مبدل در مهبل نصب می شود.
هر دو نوع فراصوت، تصاویری از اندام های تناسلی تهیه می کند. این تصاویر به پزشک در تشخیص کیست های مربوط به اندومتریوز کمک می کنند اما در رد بیماری، کمک کننده نیستند.
لاپاروسکوپی
تنها راه قطعی برای تشخیص اندومتریوز، با مشاهده مستقیم آن است. این کار به کمک یک عمل جراحی کوچک به نام لاپاروسکوپی انجام می شود.
پس از تشخیص، بافت می تواند طی همان عمل، برداشته شود.
عوارض اندومتریوز
اختلال باروری، یکی از عوارض جدی اندومتریوز است. زنانی که مبتلا به شکل های خفیف تر بیماری هستند، می توانند حامله شوند.
مطابق کلینیک مایو، حدود 30-40 درصد از زنان مبتلا به اندومتریوز در بارداری دچار مشکل می شوند.
داروها باعث بهبود باروری نمی شوند. برخی زنان، قادر بوده اند پس از برداشتن بافت اندومتریوز با جراحی، حامله شوند.
اگر این اتفاق برای شما نیفتاد، می توانید به فکر درمان های باروری یا باروری برون تنی باشید تا شانس خود را برای داشتن فرزند، بالا ببرید.
ممکن است بخواهید پس از تشخیص ابتلا به اندومتریوز، زودتر بچه دار شوید. علائم با گذشت زمان، بدتر خواهد شد و این امر، حاملگی را دشوارتر می کند.
لازم است پیش از بارداری و در طول آن، پزشک، شما را ارزیابی کند. برای اطلاع از گزینه های پیش رو، با پزشک خود صحبت کنید.
حتی اگر مشکلی برای باروری وجود نداشته باشد، مدیریت درد مزمن می تواند دشوار باشد.
احتمال افسردگی، اضطراب و سایر مسائل ذهنی وجود دارد. در مورد راه های مدیریت این اثرات جانبی با پزشک صحبت کنید. پیوستن به یک گروه حمایتی نیز مفید خواهد بود.
بیشتر بخوانید: علائم ناباروری ، دلایل و تشخیص آن
فاکتورهای ریسک
مطابق دانشگاه جان هاپکینز، حدود 2 تا 10 درصد از زنان بین 25 تا 40 سال در ایالات متحده، اندومتریوز دارند.
این عارضه معمولا سال ها پس از شروع عادت ماهانه آغاز می شود.
این عارضه می تواند دردناک باشد اما اطلاع از فاکتورهای ریسک کمک می کند تشخیص دهید آیا مستعد بیماری هستید و نیز چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید.
سن
زنان در تمام سنین، در خطر ابتلا به اندومتریوز هستند. این بیماری، اغلب زنان بین 25 تا 40 سال را درگیر می کند اما علائم می تواند در بلوغ آغاز شود.
سابقه خانوادگی
اگر عضوی در خانواده، اندومتریوز دارد، با پزشک خود صحبت کنید. احتمال دارد ریسک ابتلا به اندومتریوز در شما بالاتر باشد.
سابقه بارداری
بارداری، به طور موقت، علائم اندومتریوز را کاهش می دهد. زنانی که فرزند ندارند، ریسک ابتلای بالاتری دارند.
اگرچه، اندومتریوز همچنان می تواند در زنانی که فرزند دارند رخ دهد. این موضوع، تاییدی است بر این حقیقت که هورمون ها بر ابتلا و پیشرفت عارضه اثرگذار هستند.
سابقه قاعدگی
در صورت وجود مشکلات مربوط به قاعدگی، با پزشک خود صحبت کنید. این مسائل می تواند شامل دوره های کوتاه تر، دوره های شدیدتر و طولانی تر یا قاعدگی هایی که در سنین پایین شروع می شود، باشد. این فاکتورها، ریسک ابتلا را در فرد افزایش می دهد.
پیش بینی اندومتریوز (دورنما)
اندومتریوز یک عارضه مزمن بدون درمان است. ما هنوز نمی دانیم علت آن چیست.
اما این بدین معنی نیست که قرار است این عارضه، زندگی روزانه فرد را تحت تاثیر قرار دهد.
درمان های موثری برای مدیریت درد و مسائل باروری وجود دارد، مثل دارو، هورمون درمانی و جراحی. معمولا علائم اندومتریوز پس از یائسگی بهبود می یابد.
بیشتر بخوانید: پلیپ رحم چیست؟
کلینیک زنان و زایمان الهام با کادری مجرب آماده ارائه خدمات درمانی مرتبط با انواع بیماری های زنان است. جهت دریافت نوبت از کلینیک زنان و زایمان الهام واقع در بلوار فرحزادی تهران، با شماره های زیر تماس بگیرید.
تلفن ثابت
تلفن همراه
آدرس:
تهران، شهرک غرب، بلوار فرحزادی، دویست متر بالاتر از بلوار دادمان، کوچه ناخدا محتاج، انتهای بن بست، پلاک یک، طبقه یک
