هیپرتانسیون یا فشار خون کلیه + علل، تشخیص و درمان
در اصطلاح «هیپرتانسیون کلیه»، هیپرتانسیون به معنای فشار خون بالا است. هیپرتانسیون یا فشار خون کلیه وقتی رخ می دهد که شریان حامل خون به کلیه ها کوچک تر می شوند. از عوارض فشار خون بالای کلیوی می توان به حمله قلبی، اتساع عروق و سکته اشاره کرد.
هیپرتانسیون یا فشار خون کلیه چیست؟
هیپرتاسیون کلیه (یا هیپرتانسیون عروق کلیوی) فشار خون بالا به علت باریک شدن شریانی است که خون را به کلیه ها حمله می کنند.
همچنین گاهی اوقات استنوزیس شریان کلیوی هم نامیده می شود. چون کلیه ها خون کافی دریافت نمی کنند، با ساخت هورمونی که سبب بالا رفتن فشار خون می شود عکس العمل نشان می دهند.
این بیماری در صورت تشخیص صحیح، شکل قابل درمانی از فشار خون بالا است.
فشار خون بالا چیست؟
فشار خون، نیروی خون در مقابل دیواره شریان ها حین پمپاژ خون توسط قلب به سرتاسر بدن است.
مقادیر 120/80mmHg یا 120 روی 80 طبیعی است. مقادیر 140/90 یا بالاتر، فشار خون بالا در نظر گرفته شده و باید مرتب چک شود.
فشار خون بالا چگونه به کلیه ها آسیب می زند؟
فشار خون بالا، فشار زیادی روی رگ های خونی کلیه وارد می کند از جمله بخش های مخصوص تصفیه که مسئول تمیز کردن خون هستند.
به مرور، این رگ های خونی ضخیم می شوند و بخش های تصفیه، زخم (اسکار) ایجاد می کنند. هر دوی این تغییرات منجر به عدم عملکرد صحیح کلیه ها می شوند (بیماری مزمن کلیه).
در این صورت مواد زائد و مایعات اضافی داخل بدن به درستی خارج نمی شوند. وقتی کلیه ها به خوبی کار نکنند، با آزادسازی هورمون های خاص و احتباس نمک و آب افزایش فشار خون رخ می دهد.
فشار خون بالای کلیه چقدر رایج است؟
بیش از ۷۲ میلیون آمریکایی دچار فشار خون بالا هستند. کمتر از دو درصد از این موارد در دسته فشار خون کلیوی قرار می گیرند.
احتمال هایپرتانسیون کلیه در چه افرادی بیشتر است؟
مردان و زنان ۶۷ ساله و بالاتر، بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون کلیه قرار دارند اما امکان ابتلا به آن در هر سنی وجود دارد.
ابتلا به این بیماری در سفید پوستان بیشتر از آفریقایی-آمریکایی ها است.
علل بروز فشار خون کلیه چیست؟
این مشکل توسط یک بخش یا کل شریانی که خون کلیه ها را تامین می کند به وجود می آید. این شریان های کلیوی، خون مملو از اکسیژن و مواد مغذی را از قلب به کلیه ها می برند.
اگر به کلیه خون یا اکسیژن کافی نرسد، علت شاید باریک شدن رگها باشد که به آن استنوزیس عروق کلیوی می گویند.
آترواسکلروزیس یا همان سفت شدن عروق، شایع ترین علت استنوزیس عروق کلیوی است. پلاک هایی که از چربی، کلسترول، کلسیم و سایر مواد ساخته شده اند، داخل عروق جمع شده و آنها را سفت و باریک می کنند (استنوزیس).
پلاک می تواند جریان خون را به طور کامل یا جزئی مسدود کند بنابراین خون به طور کامل و صحیح به قلب،مغز، لگن، پا، دست یا کلیه نمی رسد.
یک علت دیگر برای استنوزیس عروق کلیه، دیسپلازی فیبروماسکولار (FMD) است.
در حالی که علت این بیماری مشخص نیست، اما می دانیم که به دلیل تجمع پلاک ایجاد نشده و در واقع باریک شدن خود به خودی رگ ها باعث بروز آن است.
FMD در زنان رایج تر بوده و در افراد جوانی که فشار خون بالا دارند بیشتر دیده می شود. علل دیگر عبارتند از:
- التهاب عروق
- فیبروز پرتو درمانی
- انسداد عروق به دلیل پیوند
در فشار خون کلیه چه نشانه هایی دیده می شود؟
با اینکه تشخیص فشار خون کلیه سخت است و معمولاً علامتی ندارد، اما در کل موارد زیر قابل مشاهده خواهند بود:
- فشار خون بالای کنترل نشده با سه یا چند دارو و حداکثر دوز، از جمله داروی دیورتیک
- فشار خون بالا در سنین جوانی
- فشار خون ثابتی که به یکباره بد شده و کنترل آن دشوار می شود
- کلیه هایی که به خوبی کار نمی کنند و به یکباره این گونه می شوند
- باریک شدن رگ ها در بدن از جمله رگ های پا، چشم ها و نقاط دیگر
- تجمع ناگهانی مایع داخل ریه ها ک اِدِم ریوی نام دارد
آیا غذاها یا نوشیدنی های خاصی، هیپرتانسیون کلیه را بدتر می کنند؟
در این مقطع، هیچ غذا یا نوشیدنی خاصی هیپرتانسیون را بدتر نمی کند.
تشخیص هیپرتانسیون به چه شکل است؟
باید حتما با پزشک ملاقات کنید تا از وضعیت فشار خون خود و قرارگیری آن در محدوده نرمال با خبر شوید. پزشک احتمالاً آزمایش خون توصیه کند. همچنین، سرنخ هایی از امکان وجود بیماری قلبی را از طریق سابقه پزشکی و معاینات بالینی به دست می آورد.
اگر سابقه سایر بیماری های قلبی را دارید، مثل سکته یا حمله قلبی، در ریسک بالایی برای ابتلا به استنوزیس عروق کلیوی قرار می گیرید.
یکی از معاینات، گوش دادن به گردن یا شکم با گوشی استتوسکوپ است که به شناسایی عروق تنگ شده کمک می کند.
وقتی خون در درون رگهای باریک شده جریان می یابد، گاهی اوقات صدای فش فش کردن به گوش می رسد که غیر طبیعی است.
پزشک تصویر برداری توصیه می کند تا باریکی رگهای کلیه مشخص شود. با این حال، یافتن رگ های تنگ و باریک شده به تنهایی به معنای این نیست که فشار خون بالای شما به دلیل فشار خون کلیه است.
بسیاری از افراد، مشکل باریکی رگ های کلیوی را تجربه می کنند بدون اینکه فشار خون بالا داشته باشند.
پزشک نیاز به انجام معاینات بالینی بیشتری دارد تا متوجه ارتباط بین این دو شود. تصویر برداری هایی که تجویز می شوند عبارتند از:
سونوگرافی داپلکس
تصویر های حاصل از این تست هرگونه انسداد در عروق کلیه یا حرکت خون در درون رگ های بدن در نزدیکی کلیه را با سرعت بالاتر از حد طبیعی نشان می دهند.
سونوگرافی شیوه ای غیر تهاجمی بوده که یعنی هیچ وسیله خاصی وارد بدن نمی شود.
با این وجود سونوگرافی همه موارد استنوزیس عروق کلیه را مشخص نکرده و نمی تواند معلوم کُند رگ ها چقدر باریک شده اند.
همچنین اگر متخصص سونوگرافی به قدر کافی حرفه ای نباشد جواب مسلما کاملاً دقیق نخواهد بود.
آنژیوگرافی توموگرافی کامپیوتری یا CTA
این روش هم از اشعه ایکس و هم از تکنولوژی کامپیوتری برای گرفتن عکس استفاده می کند.
رنگ کنتراست به صورت وریدی تزریق شده تا ساختار عروق بهتر دیده شوند.
در طول این تست فرد کاملا به هوش است، روی تخت دراز کشیده و به داخل دستگاهی دونات شکل وارد می شود.
این دستگاه حاوی اشعه ایکس است. کلاستروفوبیا در این تست موضوع چندان مهمی نیست اما چون اشعه ایکس استفاده می شود فرد در معرض پرتو قرار می گیرد.
این تست به علت داشتن رنگ کنتراست برای کسانی که کلیه عملکرد ضعیفی دارد مناسب نیست.
آزمایش MRI
تصاویر حاصل از این تست، جریان خون و عملکرد اعضای بدن را نشان می دهند و اشعه ایکس به کار نمی رود.
رنگ کنتراست درون رگ تزریق شده تا ساختار رگ ها به خوبی دیده شود. فرد کاملا هوشیار بوده و شل کننده عضلات در صورت لزوم استفاده می شود.
باید ثابت و بی حرکت روی یک میز دراز بکشید و بعد به داخل دستگاهی تونلی شکل وارد می شوید.
هیچ پرتویی در این تست وجود ندارد. کلاستروفوبیا در این تست یک چالش به حساب می آید چون فرد وارد لوله ای تنگ و باریک می شود.
آنژیوگرافی کاتتر
نوع خاصی از عکس اشعه ایکس است که در آن کاتتر (لوله ای باریک و منعطف) وارد رگ اصلی عروق کلیوی می شود.
ورود از طریق شکافی کوچک در کشاله ران صورت می گیرد. بیمار معمولا هوشیار بوده در حالی که ریلکس کننده عضلات برای کاهش اضطراب تزریق می شود.
رنگ کنتراست یا مایعی رنگی از طریق کاتتر وارد بدن شده تا عروق به وضوح در عکس های اشعه ایکس مشخص شوند.
مزایای این تست این است که از سایر روش ها دقیق تر بوده و اگر باریک شدگی محسوس و مشخصی مشاهده شود، بالن (آنژیوپلاستی) یا استنت (لوله ای که رگ ها را باز نگه می دارد) استفاده خواهد شد.
آنژیوگرافی کاتتر روشی تهاجمی است و بنابراین برای بیمارانی انجام می شود که نتایج سایر تست های آنها مثبت بوده و برنامه هایی برای اتساع رگهای خونی ریخته شده است.
چه داروهایی به درمان هیپرتانسیون کمک می کنند؟
اگر پزشک مشکوک به وجود فشار خون کلیه است باید برای کنترل فشار خون دارو مصرف کنید. انواع مختلفی از داروهای فشار خون بالا در دسترس هستند.
هر فردی به شکل متفاوتی به داروها پاسخ می دهد. پزشک مناسب ترین دارو را طبق شرایط فرد تجویز می کند و به خاطر داشته باشید:
- در موارد بسیاری بیش از یک دارو نیاز است
- مقدار و نوع دارو هر چند وقت یکبار احتمالا نیاز به تعویض داشته باشد
- داروها را دقیقاً طبق دستور پزشک مصرف کنید
هدف، پایین آوردن فشار خون است. در هیپرتانسیون کلیه دو نوع خاص از داروها بهتر از سایرین فشار خون را کنترل می کنند:
- مسدود کنندگان گیرنده آنژیوتانسین (ARBs)
- مهار کنندگان آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE)
این داروها به ندرت همزمان با هم تجویز می شوند. در موارد خاص استنوزیس عروق کلیوی وقتی هر دو شریان باریک می شوند، این داروها ممکن است سبب کاهش عملکرد کلیه بشوند.
پزشک حتماً باید یک تا دو هفته بعد از شروع داروها آزمایش خون برای سنجش عملکرد کلیه تجویز کند.
علاوه بر مهار کنندگان ACE یا ARB ها، دیورتیک ها یا قرص های ادرار آور تجویز می شوند تا کلیه ها مایع اضافی را از خون دفع کنند.
بیشتر بخوانید : راه های جلوگیری از نارسایی کلیه
چه اقداماتی به درمان فشار خون کلیه کمک می کنند؟
آنژیوپلاستی با استنت روشی تهاجمی است که سبب گردش آزاد تر جریان خون از داخل عروق به کلیه ها می شود.
این اقدام گزینه ای برای آنهایی است که موارد زیر را تجربه می کنند:
- باریک شدگی شدید عروق کلیوی
- فشار خونی که با دارو کنترل نمی شود
- کلیه ای که به درستی کار نمی کند و به سرعت بدتر می شود
در آنژیوپلاستی،، پزشک (متخصص قلب، رادیولوژیست، جراح قلب) کاتتری را به داخل پانکچری کوچک در بالای کشاله ران وارد می کند.
این کاتتر بالنی کوچک با خود حمل می کند تا به نقطه مسدود شده برسد. در آنجا بالن چندین بار بزرگ می شود تا پلاک های دیواره عروق را صاف کرده و رگ را عریض کند.
بعد از این اقدام، بالن و کاتتر از بدن جدا می شوند. استنت هم معمولاً علاوه بر آنژیوپلاستی لازم می شود.
استنت لوله ای کوچک است که وارد کاتتر خواهد شد. درست مثل بالن در آنژیوپلاستی، استنت هم در نقاط باریک شده رگ حرکت می کند و عروق را گشاد تر می کند.
استنت به شکل دائم در محل باقی می ماند.
آیا جراحی برای درمان فشار خون کلیه نیاز می شود؟
اگر این بیماری با دارو و آنژیوپلاستی بهتر نشد و یا باریک شدگی دوباره رخ داد، جراحی بای پس عروق کلیوی جزء یکی از گزینه ها خواهد بود.
جراح با گرفتن یک رگ یا لوله مصنوعی برای اتصال کلیه به آئورت، مسیری جایگزین یا بای پس به وجود می آورد تا خون در اطراف رگِ مسدود شده به داخل کلیه جریان پیدا کند.
این عمل بسیار پیچیده بوده، ریسک بالایی دارد و به ندرت استفاده می شود.
چگونه موفقیت دارو درمانی با موفقیت سایر روش ها مقایسه می شود؟
مشخص نشده آنژیوپلاستی و استنت گذاری بهتر از داروها عمل می کنند. شاید به این دلیل است که در اکثر افراد، استنوزیس عروق کلیوی ایجاد شده اما فشار خون طبیعی است.
در چنین مواردی باز کردن رگ ها منجر به بهبود فشار خون نخواهد شد. توصیه می شود که این عمل برای آنهایی که فشار خون بالا دارند و دارو جوابگو نیست انجام شود.
این افراد دچار عوارض غیر قابل قبولی با مصرف داروهای فشار خون می شوند و عملکرد کلیه در آنها بدتر خواهد شد.
همچنین ممکن است دچار اِدم ریه بشوند چون مایع در ریه آن ها جمع می شود.
برای رهایی از علائم هیپرتانسیون کلیوی چه کنم؟
هیچ درمان خانگی که به رفع این مشکل کمک کند وجود ندارد. با این حال باید همیشه داروها را طبق دستور پزشک مصرف کنید، غذاهای سالم خورده و دستورات پزشک را فراموش نکنید.
آیا هیپرتانسیون کلیوی قابل درمان است؟
در تئوری، اگر استنوزیس عروق کلیوی درمان شود، فشار خون کلیه هم بهبود می یابد.
آیا هیپرتاسیون کلیه عوارضی دارد؟
اگر دچار هیپرتانسیون کلیوی شدید عوارض زیر که ناشی از فشار خون بالا است را مشاهده خواهید کرد:
- نارسایی کلیه
- سکته قلبی
- ادم ریوی
- بیماری شبکیه
- هایپرتروفی بطن چپ
- نارسایی احتقانی قلبی
- اتساع عروق
- دمانس عروقی
برای کنترل فشار خون چه اقداماتی نیاز است؟
سبک زندگی سالم کلید کنترل فشار خون است. ایجاد تغییرات در عادات روزانه کمک کننده خواهد بود از جمله:
- رژیم غذایی سالم و دوستدار قلب : استفاده از میوه ها، سبزیجات، غلات و لبنیات کم چرب
- ورزش مداوم : حداقل ۳۰ دقیقه در روز ورزش ملایم کنید مثل پیاده روی (قبل از شروع ورزش با پزشک مشورت کنید)
- کنترل وزن : درباره برنامه ورزشی کاهش وزن با پزشک صحبت کنید
- ترک سیگار
- کاهش مصرف نوشیدنی های الکلی
- کاهش مصرف کافئین
- محدودسازی مصرف سدیم (نمک) : روی برچسب های تغذیه در غذاهای بسته بندی شده را بخوانید و از میزان سدیم مصرفی مطمئن شوید
- کاهش و پیشگیری از استرس : مدیتیشن و یوگای مداوم به کاهش استرس کمک می کند
بیشتر بخوانید : دیابت و نارسایی کلیه
چگونه از خودم مراقبت کنم؟
داروها را مصرف کرده و تلاش کنید فشار خون تان پایین بماند. با تغذیه صحیح، ورزش، ترک سیگار بدن را سالم نگه دارید.
حتما جلسات پیگیری وضعیت خود را با پزشک جدی بگیرید.
چه سوال هایی از پزشک درباره هیپرتانسیون کلیه بپرسم؟
- فشار خونم چقدر بالاست؟
- باید چه دارویی مصرف کنم؟
- آیا به جراحی نیاز دارم؟
برای تشخیص و درمان بیماری های کلیوی مانند فشار خون کلیه در تهران به کلینیک اورولوژی الهام مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری برای درمان زائده های پوستی، با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینک : 02188591523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
