بیماری غدد فوق کلیوی
بیماری غدد فوق کلیوی چیست
بیماری غدد فوق کلیوی نوعی اختلال عملکردی است که بدن یک یا چند هورمون را بسیار زیاد یا خیلی کم تولید می کند. علائم این بیماری به نوع مشکل و میزان تأثیر آن بر سطح هورمون ها بستگی دارد.
غدد فوق کلیوی چه هستند؟
غدد فوق کلیوی دو اندام کوچک در بالای هر کلیه هستند و هورمون های مختلفی که برای زنده و سالم ماندن به آن ها نیاز دارید را تولید می کنند.
هورمون ها مواد شیمیایی هستند که در جریان خون حرکت کرده و نحوه عملکرد قسمت های مختلف بدن را کنترل می کنند.
غدد فوق کلیوی مسئول تولید هورمون های کورتیزول، آلدوسترون، آدرنالین و نورآدرنالین هستند و همچنین هورمون های مورد نیاز برای ساخت هورمون های جنسی (استروژن و تستوسترون) را نیز تولید می کنند.
تمام این هورمون ها در بدن نقش بسیار مهمی از جمله موارد زیر را بر عهده دارند:
- تبدیل غذا به انرژی و مدیریت سطح قند خون
- تعادل نمک و آب
- طبیعی نگه داشتن فشار خون
- پاسخ به بیماری و استرس (واکنش جنگ یا گریز)
- تعیین زمان و سرعت رشد جنسی کودک
- حمایت از بارداری
تشخیص بیماری غدد فوق کلیوی
متخصص غدد پس از معاینه بالینی کلی به صحبت های بیمار گوش داده و درباره سوابق پزشکی سوالاتی می پرسد.
سپس روش درمانی با توجه بر این موارد انتخاب می شود. گزینه های آورده شده از جمله روش های اصلی برای بررسی بیماری هستند:
- تجزیه و تحلیل غلظت هورمون ها و متابولیت ادرار و خون
- آزمایش های عملکردی با استفاده از تکنیک های مختلف (مانند رادیوایمونواسی برای تعیین سطح کورتیزول)
- آزمایش خون برای تعیین سطح سدیم و پتاسیم
- تجزیه و تحلیل روزانه ادرار برای بررسی کاتکولامین ها
- معاینه سونوگرافی غدد فوق کلیوی و کلیه ها
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (در صورت لزوم)
- توموگرافی کامپیوتری (اگر پزشک هنگام تشخیص به برخی موارد مشکوک باشد)
درمان بیماری های غدد فوق کلیوی تنها بر اساس نتایج معاینه پزشکی انجام می شود. بنابراین هرچه بیمار زودتر به دنبال کمک های پزشکی باشد، درمان موفقیت آمیزتر و تثبیت هورمون ها راحت تر خواهد بود.
علت بروز اختلالات غدد فوق کلیوی
ساختار غده فوق کلیوی از نظر تشریحی شامل دو بخش قشر و مدولا است و هر یک از این بخش ها مسئولیت تولید هورمون های خاصی را بر عهده دارند.
در حقیقت عملکرد اصلی غدد فوق کلیوی ترشح استروئیدها و سایر هورمون ها در شرایط استرس زاست.
هر گونه مشکل در میزان ترشح هورمون ها به معنای اختلال در عملکرد غدد فوق کلیوی است. گاهی این اختلال در بدو تولد به صورت مادرزادی وجود دارد.
اما مشکلات غدد فوق کلیوی گاهی نیز پس از تولد و قرار گرفتن در معرض عوامل محرک مانند ضعف سیستم ایمنی، عفونت های مکرر، رژیم غذایی نامناسب، عوارض جانبی داروها و عادات ناسالم ایجاد می شوند.
بیشتر بخوانید : غدد فوق کلیوی یا غده های آدرنال و آنچه باید بدانید
انواع و علائم اختلالات غدد فوق کلیوی
فعالیت غدد فوق کلیوی برای تولید هورمون به طور غیر مستقیم توسط هیپوتالاموس مغز کنترل می شود. هورمون های ضد ادرار و آزاد کننده کورتیکوتروپین تولید شده برای ترشح کورتیکوتروپین به غده هیپوفیز سیگنال می فرستند.
سپس این هورمون غدد فوق کلیوی را برای ترشح کورتیکواستروئید تحریک می کند. اختلال در عملکرد غدد فوق کلیوی به معنای فعالیت کمتر یا بیشتر غده هاست.
در ادامه برخی از بیماری های غدد فوق کلیوی به همراه علائم و نشانه های آن ها آورده شده است.
سندرم خستگی آدرنال
سندرم خستگی آدرنال در مقایسه با سایر اختلالات غدد فوق کلیوی علائم خفیف و قابل درمانی دارد. غدد فوق کلیوی در صورت ابتلا به این بیماری فعالیت کمتری داشته و هورمون کافی تولید نمی کنند.
از جمله علائم و نشانه های قابل توجه این بیماری می توان به ضعف بدن، سبکی سر، افت فشار خون، مشکلات گوارشی، ریزش مو، بی خوابی، افزایش وزن، کاهش میل جنسی، حرکات نامنظم روده و مشکل قاعدگی در زنان اشاره کرد.
همچنین افراد مبتلا به این بیماری بیشتر مستعد ابتلا به عفونت هستند.
نارسایی غدد فوق کلیوی
علت اصلی نارسایی غدد فوق کلیوی، عدم ترشح مقدار کافی هورمون های استروئیدی توسط غدد فوق کلیوی است. در برخی موارد سطح کورتیزول و در مواقع دیگر میزان آلدوسترون در بدن کاهش می یابد.
از دست دادن سدیم و پتاسیم نتیجه کمبود این هورمون ها در بدن است. بنابراین بیمارانی که از نارسایی غدد فوق کلیوی رنج می برند معمولا تمایل به خوردن غذاهای شور دارند.
کم آبی بدن، خستگی عضلانی، کاهش وزن، افت فشار خون، اختلالات گوارشی و مشکلات روانی سایر علائم مرتبط با این بیماری هستند.
سندرم کوشینگ
ترشح هورمون کورتیکواستروئید بیش از مقدار مورد نیاز بدن توسط غدد فوق کلیوی منجر به وضعیتی به نام سندرم کوشینگ می شود.
آکنه، نازک شدن پوست، کاهش سرعت بهبودی، تحلیل رفتن عضلات، کاهش باروری (در مردان و زنان)، افزایش فشار خون، هایپرگلیسمی و رشد موهای زائد در قسمت های خاصی از بدن علائم اختلالات غدد فوق کلیوی محسوب می شوند.
به طور کلی بیمار استقامت پایینی داشته و احساس ضعف خواهد داشت.
هیپرپلازی مادرزادی آدرنال
همانطور که از نام آن مشخص است، این بیماری نوعی اختلال ژنتیکی است که غدد فوق کلیوی نمی توانند به اندازه کافی هورمون کورتیزول تولید کنند.
کاهش سطح کورتیزول در اکثر موارد منجر به عدم تعادل سایر هورمون ها خواهد شد. در برخی افراد، علائم در دوران کودکی ظاهر شده و برخی دیگر در اوایل بزرگسالی متوجه تغییرات می شوند.
ضعف عمومی، فشار خون پایین، عدم تحمل دمای پایین، استفراغ، کم آبی بدن و مشکلات تغذیه از جمله علائم هیپرپلازی مادرزادی آدرنال هستند.
تومور غدد فوق کلیوی
تومورها به دلیل تولید بیش از حد و طولانی مدت یک یا چند هورمون در بدن ایجاد می شوند. این تومورها خوش خیم یا بدخیم بوده و میزان بروز تومور خوش خیم بیشتر از نوع دوم است.
تومورهای غدد فوق کلیوی معمولا در مراحل اولیه و تا زمانی که غدد شروع به ترشح بیش از حد هورمون کنند علائمی ایجاد نخواهند کرد.
از جمله علائم قابل توجه تومورهای غدد فوق کلیوی می توان به درد شکم، لرزش، احتباس مایعات، درد قفسه سینه، فشار خون بالا، نوسانات خلقی، افزایش رشد مو و زیاد شدن وزن اشاره کرد.
تشخیص علائم اختلالات غده فوق کلیوی برای بیماران و همچنین پزشکان چالش برانگیز است. با این حال عدم درمان مشکلات برای مدت طولانی منجر به عوارض مرگبار خواهد شد.
یکی از اقدامات احتیاطی این است که در صورت وجود علائم مشکوک سریعا به پزشک مراجعه کنید. درمان در سریع ترین زمان ممکن برای تمام بیماران ضروری است.
پزشک پس از تشخیص علت زمینه ای و شدت بیماری دارو تجویز کرده یا روش جراحی را توصیه می کند.
علاوه بر درمان تجویز شده، پیروی از یک رژیم غذایی متعادل و حفظ عادات سالم برای مدیریت مشکلات از اهمیت زیادی برخوردار است.
بیشتر بخوانید : علائم تومور یا سرطان غدد فوق کلیوی
درمان بیماری غدد فوق کلیوی
درمان سندرم کوشینگ به علت بروز بیماری بستگی دارد. اگر داروها منجر به افزایش کورتیزول شوند، پزشک دوز مصرفی را تغییر داده یا داروهای دیگری تجویز خواهد کرد.
اگر تولید بیش از حد کورتیزول توسط بدن منجر به سندرم کوشینگ شده باشد، پزشک مصرف دارو، جراحی، پرتودرمانی یا ترکیبی از این روش ها را توصیه می کند.
هیپرپلازی مادرزادی آدرنال قابل درمان نیست، اما می توان علائم را با مصرف دارو کنترل و هورمون هایی که توسط بدن تولید نمی شوند را جایگزین کرد.
برای درمان تومورهای هیپوفیز از روش گسترده آدنومکتومی ترانس اسفنوئیدال استفاده شده و تومور با استفاده از یک میکروسکوپ و ابزارهای کوچک از طریق سوراخ بینی یا سوراخی زیر لب بالایی برداشته می شود.
پرتودرمانی نیز گزینه دیگری برای درمان این بیماری است. تومورهای فئوکروموسیتوم یا پاراگانگلیوما معمولا از طریق جراحی برداشته و درمان می شوند. برداشتن تومور در اکثر موارد به کنترل فشار خون بیمار کمک می کند.
جایگزینی کورتیزول یا آلدوسترون که در بدن تولید نمی شود باعث درمان بیماری آدیسون خواهد شد. بیماران مبتلا به این بیماری روزانه برای جایگزینی این هورمون ها دارو مصرف می کنند.
برای درمان هایپرآلدوسترونیسم داروهایی تجویز می شود که اثر آلدوسترون که باعث رشد بیش از حد سلول های طبیعی در غدد فوق کلیوی می شوند را مسدود می کنند. غده آسیب دیده را نیز می توان از طریق جراحی کم تهاجمی برداشت.
جراحی غدد فوق کلیوی
اکثر تومورهای غدد فوق کلیوی از طریق عمل جراحی و با استفاده از تکنیک های کم تهاجمی برای کوتاه کردن مدت بستری و بهبودی بیمار برداشته می شوند.
در این نوع جراحی برش های کوچکی در پوست ایجاد می شود و این موضوع به معنای خونریزی و درد کمتر، بهبودی سریع تر و باقی ماندن زخمی کوچک تر است.
بیمارانی که تحت عمل جراحی کم تهاجمی قرار می گیرند معمولا برای کنترل وضعیت و اطمینان از عملکرد صحیح غدد فوق کلیوی یک شب در بیمارستان بستری می شوند.
بیماران می توانند در عرض چند روز فعالیت های روزانه خود را مجدد شروع کنند. همچنین بیماران دستورالعمل های لازم درباره سطح فعالیت را نیز قبل از ترخیص از بیمارستان دریافت خواهند کرد.
لازم است بیماران مبتلا به تومورهای فعال قبل، حین و بعد از عمل به طور دقیق تحت نظر قرار بگیرند.
جراحان برای به حداقل رساندن عوارض حین و بعد از جراحی، فشار خون، سطح الکترولیت و گلوکز را قبل از جراحی به دقت با داروها کنترل می کنند.
یک تیم اختصاصی از متخصصین بیهوشی در طول جراحی بیمار را تحت نظر دارد.
پس از جراحی بسته به نوع تومور، یک تا دو روز در بیمارستان بستری شده و دستورالعمل هایی برای مراقبت های بعدی و اهداف سلامتی دریافت خواهید کرد.
تمام انواع بیماری های غدد فوق کلیوی قابل درمان هستند. برای تشخیص و درمان بیماری های غدد فوق کلیوی می توانید به کلینیک اورولوژی الهام مراجعه کنید.
برای دریافت مشاوره و یا نوبت حضوری برای درمان زائده های پوستی، با شماره تلفن های : ۰۲۱۸۸۰۷۳۱۳۶ و یا از طریق تماس تلفنی و یا واتساپ با شماره ۰۹۳۳۷۸۳۶۸۲۰ در تماس باشید.
سایر شماره تماس های کلینک : 02188591523 و 02188591358
آدرس ما را در صفحه تماس با ما مشاهده کنید.
